Oorzaken en risico’s van hart- en vaatziekten bij borstkankerbehandeling

Borstkankerbehandelingen zijn essentieel, maar ze kunnen ook onbedoelde gevolgen hebben voor de gezondheid van het hart en de bloedvaten. Deze effecten worden vaak veroorzaakt door de aard van de behandelingen zelf, zoals chemotherapie, radiotherapie en endocriene therapieën. Chemotherapie met anthracyclines, bijvoorbeeld, staat bekend om zijn cardiotoxische eigenschappen. Deze medicijnen kunnen direct schade toebrengen aan de hartspier, wat op de lange termijn kan leiden tot hartfalen of verminderde hartfunctie.

Bij radiotherapie is het risico op hartschade vooral groot als de behandeling gericht is op de linkerborst, dicht bij het hart. De straling kan littekenvorming en ontsteking in de bloedvaten veroorzaken, wat bijdraagt aan een hoger risico op ischemische hartziekten. Daarnaast verhogen hormonale therapieën, zoals Tamoxifen en aromatase-remmers, het risico op trombose en veranderingen in cholesterolniveaus, wat kan bijdragen aan cardiovasculaire problemen.

Vrouwen met specifieke risicofactoren, zoals een hogere leeftijd, genetische aanleg, of bestaande hart- en vaatziekten, lopen een nog groter risico. Ook jonge vrouwen kunnen kwetsbaar zijn, vooral als ze te maken krijgen met agressieve behandelingen zoals anthracycline chemotherapie of hoge doses radiotherapie.

Klachten en signalen

De klachten van hart- en vaatziekten na borstkankerbehandelingen zijn niet altijd direct merkbaar. Veel vrouwen ervaren pas jaren later symptomen, zoals kortademigheid, vermoeidheid, pijn op de borst of hartritmestoornissen. Vroegtijdige signalering is essentieel om verdere achteruitgang van de hartfunctie te voorkomen. Subtiele klachten, zoals een verminderd uithoudingsvermogen of een zwaar gevoel op de borst, kunnen tekenen zijn van onderliggende cardiale disfunctie en mogen niet genegeerd worden.

Diagnose en monitoring

De diagnose van hartschade door borstkankerbehandelingen wordt gesteld door middel van een combinatie van medische beeldvorming en bloedonderzoek. Een echocardiogram kan bijvoorbeeld worden gebruikt om de pompfunctie van het hart te beoordelen, terwijl bloedtests zoals het meten van troponinewaarden kunnen wijzen op schade aan de hartspier.

Het opstellen van een cardiovasculair risicoprofiel vóór aanvang van de borstkankerbehandeling is een belangrijke stap. Dit helpt artsen om kwetsbare patiënten te identificeren en maatregelen te nemen om hart- en vaatziekten te voorkomen. Vroege detectie van subklinische hartschade, zoals veranderingen in de diastolische hartfunctie, kan een belangrijke rol spelen bij het behoud van de algehele gezondheid.

Behandelopties en preventie

Gelukkig zijn er manieren om de risico’s op hart- en vaatziekten bij borstkankerbehandelingen te verminderen. Dit begint vaak met het aanpassen van de behandelstrategie. Het gebruik van cardioprotectieve middelen, zoals beta-blokkers of ACE-remmers, kan het risico op hartfalen verkleinen. Daarnaast worden bestralingsmethoden steeds verfijnder, waardoor de blootstelling van het hart aan straling beperkt wordt.

Leefstijlveranderingen spelen ook een cruciale rol. Stoppen met roken, een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging kunnen niet alleen de algehele gezondheid verbeteren, maar ook bijdragen aan een betere cardiovasculaire conditie. Het volgen van een programma voor cardiovasculair risicomanagement (CVRM) kan helpen om risicofactoren zoals hoge bloeddruk en cholesterol onder controle te houden.

Soorten behandelingen en specifieke risico’s

De soorten behandelingen voor borstkanker en hun effecten op het hart kunnen variëren:

• Anthracycline chemotherapie: Verhoogt het risico op hartschade, vooral bij hogere cumulatieve doses.
• Radiotherapie: Kan schade veroorzaken aan nabijgelegen hartweefsel en bloedvaten, vooral bij bestraling van de linkerborst.
• Endocriene therapieën: Tamoxifen verhoogt het risico op bloedstolsels, terwijl aromatase-remmers het cholesterolprofiel kunnen verslechteren.
• Anti-HER2 therapieën: Zoals Trastuzumab, die specifiek een effect kan hebben op de hartspierfunctie.

Het is van belang om deze risico’s individueel te beoordelen en een gepersonaliseerde aanpak te hanteren bij de behandeling van vrouwen met borstkanker.

Het belang van multidisciplinaire zorg

De samenwerking tussen oncologen en cardiologen, vaak binnen het vakgebied van de cardio-oncologie, is essentieel om de zorg voor borstkankerpatiënten te optimaliseren. Dit team werkt samen om behandelingen veilig en effectief te maken, terwijl het hart gezond blijft. Monitoring, zowel tijdens als na de behandeling, is hierbij cruciaal. Het ontwikkelen van een aangepast nazorgplan, inclusief periodieke controles, kan bijdragen aan het voorkomen van langdurige complicaties.

Het verminderen van de impact van borstkankerbehandelingen op hart- en vaatziekten vereist een combinatie van medische expertise, vroege signalering en actieve betrokkenheid van de patiënt zelf. Door deze risico’s tijdig te identificeren en te beheersen, wordt niet alleen het leven verlengd, maar ook de kwaliteit van leven verbeterd.