Bloedplasma: wat is het en waar speelt het een rol?
Gezondheidsvoordelen:
Hydratatie, Voedingstransport, Ontgifting, Immuniteitsversterking, Regulering van lichaamstemperatuur, pH-balans, Ondersteuning van enzymatische reacties, Behoud van bloeddruk.
Goed voor:
Bloedplasma, als component van het bloed, heeft invloed op verschillende lichaamsdelen en organen. Enkele van de belangrijkste die er gezondheidsvoordelen uit halen zijn: hart, bloedvaten, nieren, lever, milt, longen, immuunsysteem, huid, spieren, hersenen.
Als je weleens hebt gehoord over bloedplasma, maar niet precies weet wat het is of wat het doet in je lichaam, ben je niet de enige. Dit onderdeel van je bloed speelt een cruciale rol in je gezondheid, maar krijgt vaak minder aandacht dan bijvoorbeeld rode bloedcellen.
Wat is bloedplasma precies?
Bloedplasma is het vloeibare bestanddeel van bloed waarin je bloedcellen zweven. Het vormt ongeveer 55% van je totale bloedvolume en heeft een lichtgele kleur. Je kunt het zien als de ’transportvloeistof’ in je lichaam die ervoor zorgt dat belangrijke stoffen worden vervoerd naar waar ze nodig zijn.
In bloedplasma zitten verschillende essentiële componenten:
- Eiwitten (waaronder albumine en immunoglobulines)
- Water (ongeveer 90% van het plasma)
- Zouten en mineralen
- Glucose
- Hormonen
- Antistoffen die je beschermen tegen infecties
Waar komt bloedplasma voor?
Anders dan veel andere voedingsstoffen komt bloedplasma niet voor in voedingsmiddelen die je eet. Het is een bestanddeel dat je lichaam zelf maakt en dat circuleert in je bloedvaten. Met een gezonde levensstijl en goede voeding kun je wel bijdragen aan de kwaliteit van je bloedplasma.
Voor medische doeleinden wordt bloedplasma verkregen via donoren die bij de bloedbank plasma afstaan. Dit gebeurt via een proces dat plasmaderese heet, waarbij plasma wordt afgenomen en de bloedcellen terug worden gegeven aan de donor. Een donor kan meerdere keren per jaar plasma doneren, wat belangrijk is voor de productie van levensreddende medicijnen.
Belang voor je gezondheid
Het belang van bloedplasma voor je gezondheid is enorm. Het transporteert voedingsstoffen, afvalstoffen, en medicijnen door je lichaam. Ook helpt het bij het reguleren van je lichaamstemperatuur en speelt het een rol bij de stolling van bloed na verwondingen.
Voor mensen met bepaalde aandoeningen zijn medicijnen gemaakt van bloedplasma letterlijk levensreddend. Hierbij gaat het vooral om bloedplasma met antistoffen (immunoglobulines) dat wordt gebruikt bij immunologische aandoeningen.
Dit bestanddeel krijg je binnen door voedingsmiddelen te eten zoals:
Bloedplasma, eiwitten, koolhydraten, vetten, vitaminen, mineralen, vezels, water.
Bloedplasma: wat is het en waar speelt het een rol? - Veelgestelde Vragen
Wat is het verschil tussen bloedplasma en gewoon bloed?
Bloedplasma is het vloeibare bestanddeel van bloed dat overblijft wanneer alle bloedcellen worden verwijderd. Het maakt ongeveer 55% van je totale bloedvolume uit en bestaat grotendeels uit water (90%), maar bevat ook belangrijke eiwitten, voedingsstoffen, hormonen, afvalstoffen en antistoffen. Gewoon bloed bevat zowel plasma als rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Het plasma fungeert als transportmiddel voor deze cellen en andere stoffen door je lichaam.
Hoe vaak kun je bloedplasma doneren?
Als gezonde donor kun je veel vaker plasma doneren dan volledig bloed. Bij Sanquin Bloedbank kun je tot 26 keer per jaar doneren, met minimaal twee weken tussen donaties. Dit komt doordat je lichaam plasma veel sneller aanvult (binnen 48 uur) dan bloedcellen. Bij elke donatie wordt ongeveer 650 ml plasma per donatie afgenomen. Regelmatige donatie is veilig omdat je lichaam het plasma snel aanvult, waardoor je minder hersteltijd nodig hebt dan bij het doneren van een halve liter bloed.
Welke voedingsmiddelen helpen bij het aanmaken van gezond bloedplasma?
Hoewel bloedplasma niet direct in voeding voorkomt, kun je de kwaliteit ervan verbeteren door voedingsmiddelen te eten die rijk zijn aan de bestanddelen van plasma. Focus op:
- Eiwitrijke voeding (vis, mager vlees, peulvruchten) voor de aanmaak van aanwezige eiwitten in plasma
- Voedingsmiddelen rijk aan vitamine K (groene bladgroenten) voor stollingsfactoren
- Voedsel met omega-3 vetzuren (vette vis) voor ontstekingsremmende werking
- Voldoende water voor het behouden van bloedvolume
Deze voedingsmiddelen ondersteunen je lichaam bij het aanmaken van kwalitatief goed bloedplasma.
Hoe wordt bloedplasma gebruikt bij de behandeling van hartaandoeningen?
Behandeling met bloedplasma kan cruciaal zijn bij verschillende hartaandoeningen. Bij massaal bloedverlies tijdens hartoperaties helpt een transfusie van bloedplasma om bloeding te stoppen door stollingsfactoren aan te vullen. Voor patiënten met ontstekingen rondom het hart kunnen intraveneuze immunoglobulines uit plasma ontstekingsreacties verminderen. Ook worden producten zoals albumine gebruikt bij shock na hartinfarct om de bloeddruk te stabiliseren. Nieuwe ontwikkelingen richten zich op het gebruik van plasmatherapie om hartweefsel te herstellen na beschadiging.
Kan ik bloedplasma doneren als ik medicijnen gebruik voor mijn hart?
Of je plasma kunt doneren terwijl je hartmedicijnen gebruikt, hangt af van je specifieke situatie. Sommige hartmedicijnen vormen geen belemmering voor plasmadonatie, terwijl andere dat wel doen. Bloedbanken zoals Sanquin Bloedbank beoordelen dit individueel. Belangrijk is dat de medicijnen die je gebruikt geen sporen van stoffen in je plasma achterlaten die schadelijk kunnen zijn voor ontvangers. Het beste advies is om contact op te nemen met de bloedbank voor een persoonlijke beoordeling van jouw situatie.
Waarom is er een tekort aan bloedplasma in Europa?
De Europese Commissie maakt zich zorgen over het tekort aan bloedplasma omdat de vraag naar plasmaproducten, vooral immunoglobulines, sneller stijgt dan het aanbod aan plasma. Europa is voor een groot deel afhankelijk van buitenlands bloedplasma, voornamelijk uit de VS waar betaling van donoren is toegestaan. In Europa, waar donatie onbetaald is, zijn er niet genoeg donoren. Ook zorgt de vergrijzing voor een hogere vraag naar immunoglobulines, terwijl het aantal potentiële donoren afneemt.
Wat gebeurt er met bloedplasma na afname bij de bloedbank?
Nadat je plasma hebt gedoneerd bij vaste bloedbanken plasma wordt afgenomen, wordt het bloed na afname bewerkt. Eerst wordt het getest op infectieziekten en anorganische stoffen. Daarna wordt het ofwel direct gebruikt voor transfusie van bloedplasma, ofwel verder verwerkt tot verschillende producten. Bij deze fractionering worden belangrijke medicijnen gemaakt zoals albumine, stollingsfactoren en immunoglobulines. Dit proces zorgt ervoor dat uit één donatie meerdere patiënten kunnen worden geholpen, waardoor je donatie maximaal wordt benut.
Hoe helpt bloedplasma bij het bestrijden van infecties?
In bloedplasma zitten antistoffen (immunoglobulines) die je lichaam beschermen tegen infecties. Deze bloedplasma antilichamen herkennen lichaamsvreemde stoffen en markeren deze voor vernietiging door je immuunsysteem. Bij mensen die een ernstige infectie hebben doorgemaakt, bevat het plasma met antistoffen specifieke afweerstoffen tegen die ziekte. Dit principe werd gebruikt bij corona plasma-therapie, waarbij plasma van mensen die hersteld waren van COVID-19 werd gegeven aan ernstig zieke patiënten. De in bloedplasma aanwezige antistoffen hielpen bij het bestrijden van het virus.
Kan een tekort aan bepaalde bloedplasma-eiwitten hartproblemen veroorzaken?
Ja, een tekort aan bepaalde eiwitten in je bloedplasma kan inderdaad hartproblemen veroorzaken of verergeren. Bijvoorbeeld, een tekort aan albumine (een belangrijk eiwit in plasma) kan leiden tot vochtophoping die het hart extra belast. Lage niveaus van stollingsfactoren verhogen het risico op bloedingen, wat gevaarlijk kan zijn bij hartpatiënten die bloedverdunners gebruiken. Ook kan een tekort aan transporteiwitten in plasma ervoor zorgen dat medicijnen voor het hart minder effectief worden getransporteerd, waardoor ze minder goed werken op de korte termijn.
Is er een verschil tussen plasma van verschillende mensen?
Ja, er bestaan significante verschillen in plasma van mensen. Net zoals bloedgroepen variëren, verschilt ook de samenstelling van bloedplasma. Deze verschillen komen vooral tot uiting in de aanwezige antistoffen, eiwitten en andere chemische stoffen. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld zeldzame antistoffen in hun plasma die zeer waardevol zijn voor medische toepassingen. Deze individuele verschillen betekenen dat niet alle plasma geschikt is voor elke ontvanger, al zijn de compatibiliteitsvereisten minder streng dan bij volledige bloedtransfusies.
De samenhang van bloedplasma met andere bloedbestanddelen
Als je het over bloedplasma hebt, kun je niet om de relatie met andere bloedcomponenten heen. In je lichaam werkt bloedplasma samen met rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Deze samenwerking is essentieel voor een gezond cardiovasculair systeem.
Rode bloedcellen transporteren zuurstof door je lichaam, terwijl bloedplasma de ‘snelweg’ vormt waarover deze cellen reizen. De witte bloedcellen bestrijden infecties en drijven mee in het plasma, klaar om in actie te komen wanneer lichaamsvreemde stoffen worden gedetecteerd. Bloedplaatjes, die ook in plasma zweven, helpen bij de bloedstolling wanneer je een verwonding hebt.
Eiwitten in bloedplasma en hun belang voor hartgezondheid
Een van de meest waardevolle componenten van bloedplasma zijn de eiwitten. Deze aanwezige eiwitten vervullen verschillende cruciale functies:
- Albumine (50-60% van plasma-eiwitten): Reguleert de vochtbalans in je bloedvaten
- Fibrinogeen: Essentieel voor bloedstolling
- Globulinen: Inclusief immunoglobulines die je immuunsysteem ondersteunen
Deze eiwitten helpen bij het vervoeren van medicijnen en voedingsstoffen door je bloedbaan. Voor je hartgezondheid is dit belangrijk omdat ze helpen bij de regulatie van je bloeddruk en het in stand houden van een goede doorbloeding.
Bloedplasma en immuniteit: bescherming voor je hart
De immunoglobulines (antistoffen) in je bloedplasma vormen een belangrijk bestanddeel van bloed dat directe invloed heeft op je hartgezondheid. Deze antistoffen herkennen en neutraliseren bacteriën, virussen en andere lichaamsvreemde stoffen die ontstekingen kunnen veroorzaken.
Chronische ontstekingen worden steeds meer gezien als risicofactor voor hart- en vaatziekten. De immunoglobulines in je bloedplasma helpen bij het onder controle houden van deze ontstekingsprocessen. Dit is een van de redenen waarom er een groeiende vraag naar immunoglobulines is in de medische wereld.
Bloedplasma doneren: een geschenk voor hartpatiënten
Bij Sanquin Bloedbank en andere bloedbanken kun je plasma doneren. Dit plasma wordt gebruikt voor levensreddende behandelingen, waaronder enkele die direct relevant zijn voor hartpatiënten:
| Plasmaproduct | Toepassing bij hartaandoeningen |
|---|---|
| Albumine | Gebruikt bij shock na massaal bloedverlies |
| Stollingsfactoren | Helpen bij overmatig bloedverlies tijdens hartoperaties |
| Immunoglobulines | Kunnen ontstekingen verminderen die hart- en vaatziekten verergeren |
Als regelmatige donor kun je tot 26 keer per jaar doneren, met ongeveer 650 ml plasma per donatie. Dit maakt jou als donor onmisbaar voor mensen die afhankelijk zijn van deze medicijnen.
Risico’s van tekorten en overschotten aan plasmabestanddelen
Een tekort aan bepaalde plasma-eiwitten kan verschillende gezondheidsproblemen veroorzaken. Bij patiënten met hartfalen zien artsen bijvoorbeeld vaak lage albuminegehaltes, wat kan leiden tot vochtophoping in de weefsels.
Tegelijkertijd kan een teveel aan bepaalde bloedplasma-bestanddelen ook problemen veroorzaken:
- Te hoge fibrinogeengehaltes verhogen de kans op bloedstolsels
- Abnormale eiwitten kunnen zich ophopen en orgaanschade veroorzaken
- Teveel antistoffen kunnen auto-immuunreacties veroorzaken die het hart kunnen beschadigen
Medische toepassingen van bloedplasma bij hartaandoeningen
Behandeling met bloedplasma of bloedplasmaproducten kan levensreddend zijn bij verschillende aandoeningen die het hart treffen:
- Bij ernstige bloedingen tijdens hartchirurgie kan een transfusie van bloedplasma helpen om het bloedverlies te beperken
- Mensen met bepaalde hartaandoeningen die leiden tot ernstige geelzucht kunnen baat hebben bij plasmaferese, een behandeling waarbij hun plasma wordt gefilterd
- Immunoglobulines uit plasma kunnen worden gebruikt om ontstekingen in het hartzakje (pericarditis) te behandelen
De Europese context: zelfvoorzienendheid in plasma
De Europese Commissie maakt zich zorgen over het tekort aan bloedplasma in Europa. Veel lidstaten, waaronder Nederland, zijn afhankelijk van buitenlands bloedplasma, met name uit de Verenigde Staten, waar betaling van donoren is toegestaan.
De Commissie onderzoekt manieren om de hoeveelheid gedoneerd plasma in Europa te verhogen. Het streven naar zelfvoorzienendheid betekent dat er meer donoren nodig zijn in Nederland. Voormalig minister Hugo de Jonge heeft dit thema eerder besproken als onderdeel van het beleid rond bloedvoorziening.
Innovatieve toepassingen van bloedplasma
Recente ontwikkelingen in medisch onderzoek hebben geleid tot nieuwe medicijnen gebaseerd op bloedplasma. Deze innovaties bieden hoop voor hartpatiënten:
- Uit plasma gewonnen groeifactoren die helpen bij het herstel van hartweefsel na een infarct
- Gespecialiseerde intraveneuze immunoglobulines om ontstekingen in de hartspier te onderdrukken
- Behandelingen waarbij corona plasma (plasma van herstelde COVID-19 patiënten) wordt gebruikt om hartcomplicaties na COVID-19 te behandelen
De ontwikkeling van deze belangrijke medicijnen hangt nauw samen met voldoende afname van plasma bij gezonde donoren. Het aanbod aan plasma moet worden verhoogd om aan de groeiende behoefte aan immunoglobulines en andere plasmaproducten te voldoen.
De toekomst van bloedplasmabehandelingen
Wetenschappers werken aan minder invasieve manieren om plasma af te nemen en te verwerken. Mobiele bloedbanken maken het gemakkelijker om te doneren, en vaste bloedbanken plasma te verzamelen. Tegelijkertijd ontwikkelen onderzoekers nieuwe methoden om meer uit elke donatie te halen.
De introductie van hybride zorg maakt het mogelijk om plasmatherapieën deels thuis toe te dienen, wat vooral voor patiënten met langdurige zorg-behoeften een uitkomst kan zijn. Dit vermindert ziekenhuisbezoeken en verbetert de levenskwaliteit van patiënten die afhankelijk zijn van plasmaproducten.
