Vrouwen hebben een veel hogere kans op bijwerkingen van medicijnen dan mannen

Bij sommige medicijnen is het percentage bijwerkingen zelfs 50 tot 60% meer! Vooral bij hartmedicatie zijn de verschillen erg groot. Dit blijkt uit de onderzoekscijfers van het Lareb (Nederlands Bijwerkingencentrum) uit 2019. En bij ruim 30% van de vrouwen zijn de bijwerkingen zelfs zó ernstig dat het leidt tot een ziekenhuis opname. Waar ligt dit aan en belangrijker nog, hoe zou dit voorkomen kunnen worden?

Er zijn al veel belangrijke stappen gezet als het gaat om de vrouw/ man verschillen in o.a. de cardiologie. Een goede basis om vanuit verder werken en onderzoeken. Want we zijn er nog niet.

We kunnen vandaag de dag met al het pionierswerk, de kennis uit onderzoeken en alle wereldwijde overeenkomstige ervaringen van vrouwen met een hart- of vaatziekte, er niet meer omheen dat er grote verschillen zijn tussen mannen en vrouwen. Dit begint al met het presenteren van de klachten waar gelukkig in toenemende mate meer aandacht voor en bekendheid over is. Hierdoor krijgen veel vrouwen op tijd of eerder de juiste zorg en behandelingen. Ook is het sterftecijfer al behoorlijk gedaald. Dit zijn de ontzettend  belangrijke eerste stappen die al gezet zijn. Voornamelijk sinds het begin van deze eeuw.

Maar deze kennis is eigenlijk pas het grote belangrijke begin. Want met deze kennis en onderzoeksresultaten kunnen er nu nieuwe belangrijke en meer gerichte onderzoeken gedaan worden. Zoals bijvoorbeeld het grote verschil in bijwerkingen op medicijnen tussen vrouwen en mannen.

Vrouwen overleven steeds vaker een hartaandoening. Dat zijn natuurlijke fantastische prestaties! Maar de jaren die zij na een infarct of operatie leven heeft wel veel effect op de kwaliteit van het leven met een hartaandoening. Want ondanks dat vrouwen nu langer leven, gaan die gewonnen jaren meestal wel gepaard met veel beperkingen die in het dagelijks leven prominent aanwezig zijn. Een aantal vrouwen stopt zelfs met medicijnen vanwege de bijwerkingen. Medicijnen die hen wel moeten beschermen.

Concrete voorbeelden hiervan zijn:

•  Diuretica (plaspillen) Deze medicatie geeft bij vrouwen een 40% verhoogde kans op ernstige bijwerkingen en zelfs ziekenhuisopnames omdat vrouwen sneller dan mannen te maken krijgen met een te laag zoutgehalte in het bloed. Wat naast misselijkheid en krampen en zelfs coma als gevolg kan hebben.
• Statines (cholesterolverlagers) Vrouwen melden vaker dan mannen bijwerkingen als haaruitval, misselijkheid, spierpijnen, hartkloppingen en een droge mond.
• Betablokkers. Bij veel vrouwen, meer dan bij mannen, geeft dit medicijn bijwerkingen als gewichtstoename, slaapproblemen en meer vermoeidheid.

Waarom zijn de bijwerkingen bij vrouwen vaak veel hoger?

• De voornaamste reden dat vrouwen meer bijwerkingen hebben op veel medicatie is omdat vrouwen tot vrij recent vaak uitgesloten waren in onderzoeken. Sinds het begin van deze eeuw is daar wat meer verbetering ingekomen en nemen vrouwen steeds vaker deel in de trials. Maar hierin is nog veel ruimte voor verbetering!
• De veelgebruikte huidige medicijnen worden al jaren en jaren voorgeschreven. Maar stammen nog uit de periode dat ze alleen op mannen getest werden. 
• Vrouwen hebben een andere lichaamssamenstelling dan mannen. Onze organen ( ook ons hart) zijn gemiddeld kleiner dan mannen. Net als ons postuur. Ons gewicht is vaak lager en onze vetverbranding werkt anders. Een ander belangrijk verschil is dat vrouwen een andere hormoonhuishouding hebben dan mannen. 
• Vrouwen hebben, in tegenstelling tot de atherosclerose infarcten, veel vaker de typische ‘vrouwen infarcten’ zoals SCAD en de MINOCA infarcten. En hebben daarom veelal een andere behandelmethode nodig.
• Vrouwen gebruiken vaak meer geneesmiddelen dan mannen en of hebben meerdere aandoeningen tegelijk waarvoor medicatie wordt gebruikt. Deze interacties kunnen ook een reden zijn voor extra bijwerkingen of een heftigere reactie op een bepaald geneesmiddel.
• Volgens het onderzoek van het Lareb melden vrouwen ook vaker hun bijwerkingen in vergelijking dan mannen.

Wat kan er nog verbeterd worden? 

Subtiele verschillen kunnen zorgen voor meer of andere bijwerkingen. En hoewel er in de huidige onderzoeken al steeds meer vrouwelijke deelnemers zijn, zou het naast het vergroten van de vrouwelijke participanten, ook goed zijn om de meer vrouw-specifieke behandeleffecten mee te nemen in onderzoeken. Juist omdat de kleine verschillen al zoveel nadelig effecten kunnen geven als het gaat om bijwerkingen en ongemakken.

Daarnaast is het ook belangrijk om de ervaringen van ervaringsdeskundigen veel meer te gebruiken in deze onderzoeken (zoals Angela Maas ook al noemde in haar afscheidsrede) Zij zijn degenen die ermee moeten leven en dagelijks de ongemakken, soms zelfs de gevaren ervaren in de praktijk. Deze ervaringen kunnen een goed actueel beeld en analyses geven onder gebruikers van de medicatie en de bijwerkingen.

Hiervoor zouden ook communities voor vrouwen met een hart of vaatziekte, zoals die van mijzelf (Hart in Shape) goed ingezet kunnen worden. Bijvoorbeeld in de vorm van polls onder de gebruikers van bepaalde medicatie! 

De huidige bijsluiters van medicijnen zijn nu een verzameling van alle bijwerkingen bij mannen en vrouwen. Ik zou willen pleiten voor een man/ vrouw onderverdeling op de bijsluiters van bijwerkingen die het meest voorkomen bij de betreffende sekse.

Belangrijke boodschap voor vrouwelijke hartpatiënten!

Wij kunnen als hartpatiënt zelf ook een belangrijke bijdrage leveren. En dat is door onze bijwerkingen altijd te melden bij het LAREB! Want dit geeft het meest actuele en concrete beeld van de bijwerkingen die een bepaald medicijn heeft. En deze gegevens zijn essentieel in de onderzoeken om er voor ons wat mee te kunnen doen en een beter beeld te krijgen van de effecten die het op de mannen en vrouwen in het gebruik heeft. 

Meld ze dus altijd op https://meldformulier.lareb.nl/  Je helpt er de wetenschap en andere hartpatiënten mee.

Bronnen:

• Hartstichting (onderzoeker dr. Jeanine Roeters van Lennep)
• ZonMW
• WomenInc
• RadboudUMC emeritus hoogleraar dr.prof. Toine Lagro Janssen
• Eurasmus Medisch centrum dr. Eline Rodenburg
• RadboudUMC emeritus hoogleraar dr. prof. Angela Maas