Kalium te hoog: de oorzaken en behandeling

Oorzaken van een te hoog kaliumgehalte

Een verhoogd kaliumgehalte, of hyperkaliëmie, kan door verschillende factoren ontstaan. Het lichaam heeft kalium nodig om de zenuwen en spieren, waaronder het hart, goed te laten functioneren, maar een teveel aan kalium kan juist gevaarlijk zijn. Er zijn verschillende oorzaken voor een te hoog kaliumgehalte, die we hieronder bespreken.

Nierproblemen

De nieren spelen een belangrijke rol bij het afvoeren van overtollig kalium uit het lichaam. Bij mensen met een slechte nierfunctie of chronische nierschade kunnen de nieren kalium minder goed uitscheiden, waardoor het kaliumgehalte in het bloed kan stijgen. In ernstige gevallen kan dit leiden tot hyperkaliëmie, waarbij de concentratie kalium zo hoog is dat er medische hulp nodig is.

Medicijnen en supplementen

Bepaalde medicijnen kunnen bijdragen aan een verhoogd kaliumgehalte. Medicijnen die vaak een effect hebben op kalium zijn bijvoorbeeld bloeddrukverlagende middelen zoals ACE-remmers en kaliumsparende diuretica, die ervoor zorgen dat het kalium in je bloed toeneemt. Ook sommige kaliumsupplementen kunnen een overschot aan kalium veroorzaken, vooral als de aanbevolen hoeveelheid wordt overschreden zonder medisch advies.

Overmatige inname van kaliumrijke voedingsmiddelen

Kalium komt van nature voor in veel voedingsmiddelen. Producten zoals witte bonen, banaan, aardappelen, avocado en bepaalde groenten zijn zeer kaliumrijk. Voor de meeste mensen is dit geen probleem, maar mensen met nierproblemen moeten voorzichtig zijn met hun inname van kaliumrijke producten om een overschot te voorkomen. Een kaliumbeperkt dieet, waarbij men bijvoorbeeld aardappelen vervangt door rijst of kiest voor natriumarme producten, kan dan nodig zijn.

Andere medische aandoeningen

Naast nierproblemen kunnen ook andere aandoeningen, zoals diabetes en bepaalde hormonale stoornissen, een verhoogd kaliumgehalte veroorzaken. Bij diabetes kan de kaliumbalans uit evenwicht raken door insuline-tekort of de bijwerking van bepaalde medicijnen. Daarnaast kan bij ernstige beschadiging van lichaamsweefsel (zoals bij brandwonden of verwondingen) kalium vrijkomen uit de cellen, wat het kaliumgehalte in het bloed kan verhogen.

Symptomen van hyperkaliëmie

De symptomen van een te hoog kaliumgehalte variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van hoeveel kalium zich in het bloed bevindt.

• Milde symptomen: Een licht verhoogd kaliumgehalte geeft vaak weinig tot geen symptomen. Sommige mensen ervaren echter een gevoel van zwakte of lichte spiertrillingen.
• Matige symptomen: Bij een hoger kaliumgehalte kunnen symptomen optreden zoals slappe benen, vermoeidheid, en een tintelend of verdoofd gevoel in de ledematen.
• Ernstige symptomen: In ernstige gevallen kan hyperkaliëmie leiden tot spierverlamming en hartritmestoornissen. Klachten zoals een onregelmatige hartslag, benauwd gevoel en in zeldzame gevallen zelfs een hartstilstand zijn mogelijk. Als je een van deze symptomen ervaart, is het belangrijk om snel medische hulp te zoeken.

Diagnose van een te hoog kaliumgehalte

Om hyperkaliëmie vast te stellen, zal de arts doorgaans een bloedonderzoek uitvoeren om het kaliumgehalte in het bloed te meten. Soms worden ook aanvullende onderzoeken gedaan, zoals een elektrocardiogram (ECG), om te controleren of het hart normaal functioneert. Een ECG kan veranderingen laten zien die wijzen op een te hoog kaliumgehalte, zoals een afwijkend ritme. Ook kan lichamelijk onderzoek soms nuttig zijn om andere tekenen van hyperkaliëmie op te sporen, zoals spierzwakte.

Behandelingsopties voor hyperkaliëmie

De behandeling van hyperkaliëmie hangt af van de ernst van de aandoening. In milde gevallen kunnen eenvoudige leefstijlaanpassingen en dieetmaatregelen voldoende zijn om het kaliumgehalte weer normaal te krijgen. Bij ernstige hyperkaliëmie zijn mogelijk medicijnen of andere interventies nodig.

Dieetmaatregelen

Een van de eerste stappen bij een te hoog kaliumgehalte is het aanpassen van de voeding. Dit betekent vaak een kaliumbeperkt dieet, waarbij kaliumrijke producten worden vermeden. Voorbeelden hiervan zijn het vervangen van aardappelen door rijst, het vermijden van bepaalde groenten en peulvruchten, en het beperken van vruchtensappen die kaliumrijk zijn. Het kan ook helpen om het kookvocht van groenten weg te gooien, omdat kalium tijdens het koken in het water terechtkomt.

Medicijnen

In sommige gevallen schrijft de arts medicijnen voor om het kaliumgehalte te verlagen. Dit kan bijvoorbeeld met kaliumbindende middelen, die ervoor zorgen dat overtollig kalium via de darmen wordt afgevoerd. Ook worden er soms diuretica (plaspillen) voorgeschreven om de nieren te stimuleren meer kalium uit te scheiden. Deze medicijnen moeten echter zorgvuldig worden gebruikt en zijn alleen effectief bij mensen met een redelijke nierfunctie.

Dialyse in ernstige gevallen

In ernstige gevallen, zoals bij mensen met een ernstige nierinsufficiëntie, kan dialyse nodig zijn om het kaliumgehalte snel te verlagen. Dialyse helpt om overtollige afvalstoffen en kalium uit het bloed te verwijderen wanneer de nieren niet meer goed werken. Dit wordt meestal in een ziekenhuis gedaan en is vaak nodig bij mensen die geen andere behandelingen kunnen ondergaan.

Kaliumarm dieet en voedingsadviezen

Een kaliumarm dieet kan helpen om het kaliumgehalte binnen veilige grenzen te houden, vooral voor mensen met nierproblemen. Hierbij zijn er een paar eenvoudige richtlijnen die je kunt volgen:

• Vermijd kaliumrijke voedingsmiddelen zoals banaan, aardappelen, avocado en bepaalde peulvruchten.
• Kies voor natriumarme producten die vaak ook minder kalium bevatten, zoals natriumarme bouillonpoeder en ketjap.
• Beperk het aantal kopjes koffie per dag. Koffie bevat weliswaar weinig kalium, maar bij overmatige inname kunnen kleine hoeveelheden optellen.
• Drink vruchtensappen met mate of vervang ze door water of frisdrank met een laag kaliumgehalte.

Door deze aanpassingen in de voeding kun je het kaliumgehalte op een gezonde manier onder controle houden. Het belangrijkste is om altijd te overleggen met een arts of diëtist om een dieet te volgen dat bij jouw persoonlijke situatie past.