Sexse- en genderverschillen in de verbanden tussen psychosociale stressoren op het werk en het ontstaan van coronaire hartziekte
- Mentale Gezondheid, Risicofactoren
- The Lancet Regional Health – Europe (via ScienceDirect)
- AI Samenvatting
Originele Onderzoek Titel:
Sex and gender differences in the associations between psychosocial stressors at work and coronary heart disease incidence: An 18-year longitudinal study of 5192 Canadian workers
- Bron: The Lancet Regional Health – Europe (via ScienceDirect)
Samenvatting in begrijpelijke taal
Dit onderzoek keek 18 jaar lang naar meer dan 5.000 Canadese werknemers om te zien of stress op het werk – zoals hoge werkdruk, weinig controle, of veel moeite maar weinig waardering – samenhangt met het krijgen van hartziekten.
De onderzoekers bekeken mannen en vrouwen apart, en hielden rekening met factoren zoals leeftijd, opleiding en hoeveel zorg iemand thuis heeft. Bij mannen werd duidelijk dat vooral een combinatie van hoge werkdruk én weinig beloningtot een duidelijk hoger risico op hartziekte leidde. Bij vrouwen werden sommige aanwijzingen gevonden dat werkstress ook riskant kan zijn, maar deze waren minder sterk en moeten in grotere studies worden bevestigd.
Wat hebben de onderzoekers precies onderzocht?
Doel van het onderzoek
De studie onderzocht of psychosociale stress op het werk (PSW) het risico op coronaire hartziekten (CHD) verhoogt, en of dat effect verschilt tussen mannen en vrouwen. Daarnaast wilden de onderzoekers weten of factoren die te maken hebben met biologisch geslacht (zoals leeftijd) en gender (zoals opleiding, beroep en zorgtaken) de relatie tussen werkstress en hartziekte beïnvloeden.
Welke werkstressfactoren zijn onderzocht?
Het artikel richt zich op twee internationaal erkende modellen voor werkstress:
- Job strain (werkdruk + weinig controle)
- Hoge psychologische eisen
- Weinig zeggenschap / controle
- Effort–Reward Imbalance (ERI)
- Veel inspanning
- Weinig beloning (erkenning, salaris, zekerheid)
De onderzoekers keken naar beide modellen apart én gecombineerd. De “dubbele blootstelling” (zowel job strain als ERI) werd gezien als de zwaarste vorm van werkstress.
Wie deden mee?
- 5.192 witteboordenwerknemers (2596 mannen en 2596 vrouwen)
- Werkten bij 19 overheids- en semi-overheidsinstellingen in Quebec (Canada)
- Basismeting: 1999–2001
- Geen bestaande hartziekte bij start
- Volgduur: 18 jaar (tot eind 2018)
In deze periode traden 660 nieuwe gevallen van coronaire hartziekte op:
- 471 bij mannen
- 189 bij vrouwen
Hoe maten de onderzoekers hartziekte?
Zij gebruikten gekoppelde medische databanken met een zeer hoge betrouwbaarheid (specificiteit 97,5%). Hartziekten telden mee als men voldeed aan één van deze criteria:
- ziekenhuisopname met CHD-diagnose/procedure
- herhaalde huisartsclaims met CHD-diagnose
- CHD als primaire doodsoorzaak
Diagnoses omvatten onder andere:
hartinfarct, angina pectoris, acute/chronic coronary syndroom, dotterbehandeling en bypassoperaties.
Welke aanvullende gegevens verzamelden ze?
Alle deelnemers vulden vragenlijsten in over:
- leefstijl (roken, alcohol, beweging)
- bloeddruk, diabetes, cholesterol, taille-heupverhouding
- persoonlijkheidsfactoren (woede, cynisme, vijandigheid)
- sociale steun
- werkuren
- stressvolle levensgebeurtenissen
- zorglast thuis (children load)
- opleidingsniveau
- functie (kantoor, technisch, professioneel, manager)
Zo konden de onderzoekers beoordelen of verschillen tussen mensen ook de relatie tussen werkstress en hartziekten uitlegden.
Waarom leeftijd, opleiding en zorgtaken?
De onderzoekers kozen deze omdat:
- leeftijd biologisch geslachtsverschillen weerspiegelt (vrouwen krijgen gemiddeld later CHD)
- opleiding en functie genderrollen en sociaal-economische positie weerspiegelen
- zorgtaken (children load) vaak ongelijk verdeeld zijn tussen mannen en vrouwen en van invloed kunnen zijn op stress.
Wat zijn de belangrijkste resultaten?
Kort weergegeven:
- Bij mannen veroorzaakte de combinatie van job strain + ERI een twee keer zo hoog risico op hartziekte.
- Dit risico liep zelfs op tot bijna drie keer zo hoog bij mannen van 60 jaar en ouder.
- Ook mannen met minder opleiding, of met een lage zorglast thuis, waren extra kwetsbaar.
- Bij vrouwen was werkstress minder duidelijk gelinkt aan hartziekte, maar vooral ERI liet een verhoogd risico zien bij jongere vrouwen (<60 jaar), vrouwen met minder opleiding en vrouwen met meer zorgtaken.
- Voor vrouwen was de combinatie job strain + ERI níet duidelijk geassocieerd met hoger risico, waarschijnlijk door te weinig gevallen om harde conclusies te trekken.
In puntsgewijze vorm (max. eenvoud, zonder interpretatie):
- Mannen met dubbele blootstelling (job strain + ERI) hadden een 2x hoger risico op CHD
HR: 2.01 (95% CI 1.52–2.65) - Bij mannen ≥60 jaar was dit risico nog sterker: bijna 3x hoger
HR: 2.80 (1.90–4.13) - Mannen met lage opleiding hadden het sterkste risico bij stress op het werk
Bijvoorbeeld voor double exposure: HR: 3.23 (1.73–6.03) - Mannen met lage “children load” (minder zorg thuis) hadden sterker verhoogde risico’s dan mannen met meer zorgtaken
Double exposure: HR: 2.48 (1.74–3.54) - Bij vrouwen was ERI het meest relevant, vooral bij:
- vrouwen <60 jaar (HR 1.57, 0.96–2.57)
- vrouwen met lage opleiding (HR 1.84, 0.95–3.56)
- vrouwen met meer zorgtaken (HR 1.72, 0.96–3.10)
- De combinatie job strain + ERI gaf bij vrouwen geen duidelijk effect (mogelijk door lage aantallen)
Wat ze niet hebben bewezen:
- Ze bewijzen niet dat werkstress hartziekte veroorzaakt — het gaat om een associatie.
- Ze bewijzen niet dat vrouwen geen risico lopen — alleen dat in deze dataset de statistische kracht onvoldoende was.
- Ze bewijzen niet dat één specifiek beroep meer risico geeft.
- Ze bewijzen niet hoe werkstress precies leidt tot hartziekten (geen mechanistische studie).
Wat betekent dit voor jou als hartpatiënt?
Wat het onderzoek duidelijk maakt:
- Werkstress gaat gepaard met een hoger risico op hartziekten, vooral bij mannen.
- De zwaarste vorm van werkstress (weinig controle + veel inspanning/te weinig beloning) was het meest risicovol.
- Sommige groepen zijn extra kwetsbaar, zoals ouderen, mensen met minder opleiding en werknemers met een laag beloningsgevoel.
Wat betekent dit concreet voor jou als hartpatiënt?
- Als je herkent dat je hoge werkdruk hebt met weinig controle, of dat je veel geeft maar weinig terugkrijgt (zoals waardering), dan laat dit onderzoek zien dat dit soort werkstress samenhangt met een hogere kans op hartziekten.
- Vooral mannen en vrouwen met lagere opleiding laten hogere risico’s zien wanneer werkstress aanwezig is.
- Voor mannen boven de 60 jaar lijkt langdurige werkstress extra nadelig in deze studie.
- Voor vrouwen jonger dan 60 jaar kan vooral het gevoel dat je inspanningen weinig opleveren (ERI) samenhangen met een hoger risico op hartziekte.
Wat dit níet betekent:
- Het artikel geeft geen adviezen over interventies, werk aanpassing of therapieën.
- Het onderzoek toont geen oorzakelijk verband — het zegt dus niet dat werkstress jouw hartziekte heeft veroorzaakt.
- Het onderzoek beschrijft geen specifieke maatregelen die risico’s verlagen.
Maar het onderzoek ondersteunt wél een belangrijk inzicht:
👉 Werkstress is niet onschuldig en hoort serieus genomen te worden als risicofactor.
Zijn er beperkingen aan het onderzoek?
- Vrouwen hadden veel minder hartziektegevallen, waardoor statistische zekerheid ontbrak.
- Werkstress werd maar één keer gemeten (1999–2001), terwijl stress in de loop van de tijd kan veranderen.
- Stress werd zelf gerapporteerd, mogelijk met meetfouten.
LET OP: Deze samenvatting is automatisch gegenereerd met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) op basis van het originele wetenschappelijke artikel. Hoewel we streven naar een correcte weergave van de inhoud, is Hartinshape.nl niet verantwoordelijk voor eventuele onjuistheden, interpretatiefouten of onvolledigheden in deze AI-samenvatting. Raadpleeg bij twijfel altijd de originele publicatie of een medisch specialist.
Raadpleeg bij twijfel altijd de originele publicatie of een medisch specialist.
Keurmerk 2 – Bekeken en goedgekeurd door een medisch specialist of de onderzoeker
Deze samenvatting is gecontroleerd door een medisch specialist of de oorspronkelijke onderzoeker. Zij hebben beoordeeld of de AI-vertaling de kern van het onderzoek correct weergeeft. Hartinshape.nl streeft hiermee naar betrouwbaarheid, maar kan geen volledige garantie geven op de interpretatie of volledigheid.
Keurmerk 3 – Gelezen en aangevuld door de onderzoeker
Deze samenvatting is niet alleen gelezen, maar ook inhoudelijk aangevuld of gevalideerd door de oorspronkelijke onderzoeker. Hierdoor biedt de tekst extra context of persoonlijke toelichting. Ondanks deze bijdrage blijft de eindverantwoordelijkheid voor interpretatie bij de lezer.