ESC-consensusverklaring 2025 over mentale gezondheid en hart- en vaatziekten: ontwikkeld onder auspiciën van de ESC-commissie richtlijnen voor klinische praktijk
- Mentale Gezondheid
- European Heart Journal
- Aangevuld door Onderzoeker, Goedgekeurd door onderzoeker
Originele Onderzoek Titel:
2025 ESC Clinical Consensus Statement on mental health and cardiovascular disease: developed under the auspices of the ESC Clinical Practice Guidelines Committee: Developed by the task force on mental health and cardiovascular disease of the European Society of Cardiology (ESC) Endorsed by the European Federation of Psychologists' Associations AISBL (EFPA), the European Psychiatric Association (EPA), and the International Society of Behavioral Medicine (ISBM)
- Bron: European Heart Journal
Samenvatting in begrijpelijke taal
Deze internationale consensusverklaring laat zien hoe sterk onze mentale gezondheid en ons hart met elkaar verbonden zijn. Mensen met stress, depressie, angst of trauma hebben een grotere kans op hart- en vaatziekten. Tegelijk kan een hartziekte zelf psychische klachten veroorzaken, wat herstel en leefstijl moeilijker maakt. De Europese cardiologenorganisatie (ESC) roept op tot meer aandacht voor deze wisselwerking, betere begeleiding en samenwerking tussen hart- en ggz-professionals.
Aanvulling van professor Angela Maas:
De nieuwe richtlijn is gepresenteerd tijdens het ESC congres 2025 in Madrid. Bekijk hier de presentatie die professor Angela Maas (bijdrager van deze publicatie) gaf tijdens het congres.
👉🏻 ESC_Guidelinesinpractice_Case 2_RevisionV3.definite
Wat hebben de onderzoekers precies onderzocht?
Deze publicatie is geen klassiek onderzoek met proefpersonen, maar een grote samenvatting en analyse van tientallen jaren wetenschap. Een internationaal team van cardiologen, psychologen, psychiaters, verpleegkundigen en ervaringsdeskundigen heeft duizenden artikelen bestudeerd. Hun doel was om:
- De wisselwerking tussen mentale gezondheid en hartziekten beter te begrijpen.
- Te laten zien hoe psychische klachten het risico op hart- en vaatziekten verhogen.
- Te onderzoeken hoe hartziekten mentale klachten veroorzaken of verergeren.
- Richtlijnen en praktische adviezen op te stellen voor betere zorg.
Het team gebruikte een Delphi-proces: experts uit heel Europa gaven feedback op aanbevelingen totdat er brede overeenstemming was. Uiteindelijk kwamen er 34 concrete adviezen uit.
Deze consensusverklaring wordt onderschreven door o.a. de European Psychiatric Association en de European Federation of Psychologists’ Associations. Daarmee is het een belangrijk signaal naar alle cardiologen en huisartsen: mentale zorg hoort net zo goed bij hartzorg als medicatie of operaties.
Wat zijn de belangrijkste resultaten?
Mentale gezondheid en hartgezondheid zijn onlosmakelijk verbonden
Mensen met depressie, angst of posttraumatische stress hebben een hoger risico op hart- en vaatziekten, zoals hartinfarcten, hartritmestoornissen en hartfalen. Andersom krijgen veel hartpatiënten na hun diagnose mentale klachten. Dit kan herstel vertragen en de kans op complicaties vergroten.
Depressie, angst, posttraumatische stressstoornis (PTSS) en chronische stress verhogen het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk, soms net zo sterk als roken of hoge bloeddruk. Een positieve mentale gezondheid (optimisme, veerkracht) blijkt juist beschermend te werken.
Psychische klachten zijn zeer frequent bij hartpatiënten:
- Depressie: 15–20% van hartpatiënten (CVD)
- Angst: 20–30% (afhankelijk van type hartziekte)
- PTSS: 8–20% (vooral na hartinfarct of operatie)
- Werkstress: verhoogt risico op HVZ met 1,4–2×
- Eenzaamheid: 29–32% hoger risico op HVZ; ook 26% hoger risico op overlijden
- Armoede/lage sociaaleconomische status: 1,5–2× hoger risico op hartziekten
- Jeugdtrauma: 1,5–2× hoger risico op HVZ en mentale klachten
- Discriminatie: verhoogt stress en HVZ-risico (kwalitatief bewijs, minder kwantitatieve cijfers)
Mentale klachten bemoeilijken herstel
- Mensen met depressie of angst hebben vaker moeite om medicijnen trouw te nemen, gezond te eten, te stoppen met roken of te revalideren en slapen vaak slechter.
- Dat leidt tot meer ziekenhuisopnames en soms een hoger sterfterisico.
Sociale factoren spelen een grote rol
Eenzaamheid, lage sociaaleconomische status, discriminatie, werkstress en jeugdtrauma’s vergroten het risico op hartziekten en bemoeilijken herstel.
Integraal zorgmodel is cruciaal
- De ESC stelt een “Psycho-Cardio Team” voor: een vast team waarin cardiologen, verpleegkundigen, psychologen en maatschappelijk werkers samenwerken.
- Mentale screening moet standaard onderdeel zijn van hartzorg.
Niet alles is bewezen
Hoewel het verband tussen mentale gezondheid en hartziekte sterk is, is er nog onvoldoende bewijs over de beste behandelmethodes, vooral bij patiënten met ernstige psychische stoornissen of zeldzame hartziekten.
Behandelopties werken écht
Er zijn effectieve behandelingen:
- Psychologische therapie (bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie) vermindert stress en depressie en verbetert therapietrouw.
- Hartrevalidatie met beweging, ontspanning en groepsondersteuning geeft mentale én lichamelijke winst.
- Medicatie zoals antidepressiva kan veilig worden ingezet, ook bij hartpatiënten (onder begeleiding).
- Digitale hulpmiddelen en apps helpen patiënten stress en angst beter te managen.
Kwetsbare groepen lopen extra risico
De zorg moet beter aansluiten op de behoeften van:
- Mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (zoals schizofrenie of bipolaire stoornis), die gemiddeld 10–20 jaar korter leven mede door hartproblemen.
- Ouderen met meerdere aandoeningen.
- Migranten, vluchtelingen en mensen met een laag inkomen, die vaak minder toegang tot zorg hebben.
Mannen en vrouwen: verschillen in mentale gezondheid en hartziekten
De ESC benadrukt dat mentale klachten niet hetzelfde uiten of even vaak voorkomen bij mannen en vrouwen met hart- en vaatziekten. Deze verschillen zijn belangrijk voor herkenning en behandeling.
🔹 Vrouwen
- Hebben bijna twee keer zo vaak depressieve klachten na een hartinfarct of diagnose HVZ.
- Ervaren vaker angst en emotionele stress na een medische ingreep.
- Factoren zoals hormonale veranderingen (overgang), eenzaamheid, mantelzorgtaken en meervoudige rollen (werk, gezin) spelen mee.
- Depressieve klachten worden bij vrouwen vaak onderbehandeld of laat herkend omdat klachten soms worden gezien als “stress” of “overbelasting”.
🔹 Mannen
- Vertonen depressie soms minder herkenbaar: via prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen of vermijdingsgedrag in plaats van somberheid.
- Hebben vaker last van werk- en prestatiedruk en stress rond financiële of maatschappelijke rolpatronen.
- Zoeken minder snel psychische hulp, waardoor klachten onopgemerkt blijven en herstel kan vertragen.
📌 Belangrijk: De ESC beveelt geslachtsspecifieke screening aan, zodat psychische klachten eerder worden herkend. Zowel mannen als vrouwen hebben baat bij een integrale aanpak waarbij mentale gezondheid standaard onderdeel is van hartzorg.
Wat betekent dit voor jou als hartpatiënt?
Deze richtlijn erkent dat psychische factoren net zo belangrijk zijn voor overleving en herstel. Het is dus een verschuiving van puur medische zorg naar mensgerichte zorg.
Tot nu toe lag de focus in cardiologie vooral op het fysieke hart: dotteren, medicijnen, pacemakers enzv. Maar patiënten zijn méér dan hun hart. De nieuwe ESC-consensusverklaring 2025 is een doorbraak: mentale gezondheid is nu officieel onderdeel van hartzorg.
Deze studie bevestigt iets wat veel patiënten al voelen: je emoties en je hart beïnvloeden elkaar diepgaand. Het is niet vreemd als je angstig of somber bent na een hartinfarct, ritmestoornis of operatie. Stress en depressie zijn niet alleen vervelend, ze kunnen ook je hart belasten. Daarom is het belangrijk om klachten te bespreken met je arts of verpleegkundige. Hoe eerder je hulp krijgt, hoe beter het is voor je herstel.
Enkele tips:
🩺 Bespreek mentale klachten met je arts
Vertel je cardioloog of huisarts als je:
- Vaak piekert, slecht slaapt of geen energie hebt.
- Je somber voelt, weinig zin hebt in activiteiten of denkt dat het nooit meer beter wordt.
- Angstig bent om weer een hartaanval te krijgen of lichamelijke inspanning te doen.
Er zijn korte screeningsvragenlijsten (zoals PHQ-9 of GAD-7) waarmee zorgverleners snel een beeld krijgen.
🏃♂️ Leefstijl is een krachtig medicijn
Gezonde gewoonten zijn goed voor je hart én je hoofd:
- Beweging: dagelijks wandelen of fietsen vermindert stresshormonen.
- Gezond eten: een mediterraan voedingspatroon ondersteunt zowel hersen- als hartfunctie.
- Goede slaap: slaaptekort maakt je kwetsbaarder voor stress en hartproblemen.
- Stoppen met roken en matig alcoholgebruik zijn essentieel.
🧩 Zoek steun
Lotgenotencontact, mantelzorgondersteuning en familiegesprekken maken veel verschil. Uit onderzoek blijkt dat patiënten met een sterk sociaal netwerk sneller herstellen en minder kans hebben op terugval.
🧘♀️ Probeer ontspanningstechnieken
Yoga, mindfulness en ademhalingsoefeningen zijn bewezen effectief bij stressvermindering. Je hoeft geen expert te zijn: 10 minuten per dag kan al helpen.
💊 Medicatie kan helpen
Soms zijn antidepressiva of slaapmedicatie nodig. Het ESC benadrukt dat dit veilig kan, mits goed afgestemd met je cardioloog. Angst voor bijwerkingen hoeft geen reden te zijn om geen hulp te zoeken.
Zijn er beperkingen aan het onderzoek?
Het is een consensusdocument: gebaseerd op honderden studies, maar niet één grote trial.
- Er zijn minder gegevens over bepaalde groepen, zoals jongeren, migranten of mensen met zeldzame hartaandoeningen.
- Veel onderzoek richt zich op depressie en angst; over andere psychische problemen (zoals bipolaire stoornis) weten we minder.
- De aanbevelingen zijn vooral gericht op westerse zorgsystemen, maar universeel toepasbaar.
LET OP: Deze vertaling is automatisch gegenereerd met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) op basis van het originele wetenschappelijke artikel. De samenvatting is vervolgens voorzien van een extra toelichting door de onderzoeker, bijvoorbeeld extra toelichtingen, voorbeelden of verduidelijkingen over de AI gegeneerde samenvatting. Dankzij deze extra context biedt deze versie diepgaandere inzichten, maar Hartinshape.nl kan niet instaan voor eventuele interpretatiefouten of onvolledigheden in zowel de AI-vertaling als uw toelichting. Raadpleeg bij twijfel altijd de originele publicatie of een medisch specialist.
Keurmerk 2 – Bekeken en goedgekeurd door een medisch specialist of de onderzoeker
Deze samenvatting is gecontroleerd door een medisch specialist of de oorspronkelijke onderzoeker. Zij hebben beoordeeld of de AI-vertaling de kern van het onderzoek correct weergeeft. Hartinshape.nl streeft hiermee naar betrouwbaarheid, maar kan geen volledige garantie geven op de interpretatie of volledigheid.
Keurmerk 3 – Gelezen en aangevuld door de onderzoeker
Deze samenvatting is niet alleen gelezen, maar ook inhoudelijk aangevuld of gevalideerd door de oorspronkelijke onderzoeker. Hierdoor biedt de tekst extra context of persoonlijke toelichting. Ondanks deze bijdrage blijft de eindverantwoordelijkheid voor interpretatie bij de lezer.