Hart- en vaatziekten bij vrouwen: belangrijke levensfases en hormonen

Leven met een hartafwijking—of die nu aangeboren of verworven is—vraagt om goed zelfmanagement. Bij veel vrouwen openbaren hart- en vaatziekten zich pas na de overgang, wanneer de beschermende werking van oestrogeen afneemt. Maar bij vrouwen met een aangeboren hartafwijking of een hartaandoening op jongere leeftijd spelen er andere kwetsbare momenten. Hormonale schommelingen, zoals tijdens de menstruatie, zwangerschap en de overgang, kunnen een extra belasting vormen voor het hart.

Het is daarom belangrijk om te weten welke levensfasen en situaties je extra alert moet zijn en welke signalen kunnen wijzen op hartproblemen. In dit artikel bespreken we:

• Hoe klachten bij vrouwen zich anders kunnen presenteren dan bij mannen
• Welke hormonale veranderingen een rol spelen in verschillende leeftijdsfasen
• Waarom vrouwen vaker bijwerkingen ervaren van hartmedicatie
• Hoe leefstijl helpt bij het verminderen van risico’s en hoe je die succesvol kunt toepassen.

Door meer bewustzijn en de juiste kennis kun je tijdig signalen herkennen en beter voor je hart zorgen.

 Verschillende klachten bij een hartinfarct

Veel mensen denken bij een hartinfarct direct aan de ‘klassieke’ symptomen: een drukkende pijn op de borst, uitstralende pijn naar de linkerarm en kortademigheid. Dit beeld klopt grotendeels voor mannen, maar bij vrouwen kan een hartinfarct er heel anders uitzien. Want ongeveer de helft van de vrouwen heeft niet die typische pijn of druk op de borst wanneer ze een hartinfarct hebben! De pijn, druk of het ongemakkelijke gevoel wordt in veel gevallen ook gevoeld op de plek van bijvoorbeeld de maag of in de keel/ hals. En soms zijn deze klachten niet eens aanwezig, terwijl er tóch sprake kan zijn van hartklachten. Met alle risico’s en schade die het kan geven tot gevolg. Het is daarom belangrijk te weten welke symptomen vrouwen vaak hebben wanneer ze hartklachten hebben. Want die komen (wereldwijd) behoorlijk overeen.

Vrouwen ervaren vaker:

• Extreme vermoeidheid
• Misselijkheid of braken
• Pijn in de bovenbuik, kaak, nek of rug
• Duizeligheid of flauwvallen
• Kortademigheid zonder duidelijke oorzaak
• Een onrustig of angstig gevoel

Omdat deze klachten minder bekend zijn, worden hartproblemen bij vrouwen soms later gediagnosticeerd dan bij mannen. Dit kan ernstige gevolgen hebben. Daarom is het belangrijk om alert te zijn op deze symptomen, vooral als je al een verhoogd risico hebt door een hartafwijking of een andere hartziekte.

Vrouwspecifieke risicofactoren voor hart- en vaatziekten

Naast algemene risicofactoren zoals hoge bloeddruk, roken en ongezonde voeding, spelen bij vrouwen ook hormonale factoren een grote rol. Er zijn bepaalde levensfasen waarin extra alertheid nodig is:

Menstruatie en hormonale schommelingen bij jongvolwassenen

Hormonale schommelingen beïnvloeden de bloeddruk en vaatfunctie. Vrouwen met een vroege of erg onregelmatige menstruatie hebben mogelijk een hoger risico op hart- en vaatziekten. Het gebruik van hormonale anticonceptie kan bij sommige vrouwen het risico op hoge bloeddruk en bloedstolsels verhogen, vooral als er andere risicofactoren zijn zoals roken of een hartafwijking. Overleg daarom altijd met jouw cardioloog welke vorm van anticonceptie voor jou het veiligste en meest geschikt is.

Zwangerschap en zwangerschapscomplicaties

Zwangerschap is een ‘stresstest’ voor het hart. Vooral vrouwen met een aangeboren hartafwijking moeten hun hartfunctie goed laten controleren tijdens de zwangerschap.

Want zwangerschapscomplicaties zoals hoge bloeddruk (pre-eclampsie), zwangerschapsdiabetes en vroeggeboorte verhogen het latere risico op hart- en vaatziekten. Vrouwen die dit hebben gehad, moeten na hun zwangerschap ook extra goed worden gemonitord.

De overgang (menopauze)

Tijdens de overgang daalt het oestrogeenniveau, wat een beschermende werking heeft op de bloedvaten. Hierdoor neemt het risico op hoge bloeddruk, een hoog cholesterol en aderverkalking toe. Ook kunnen vrouwen in deze periode vaker last krijgen van ‘verborgen’ hartklachten, zoals vermoeidheid, slaapproblemen en kortademigheid.

Belangrijke boodschap: Vrouwen die een van deze risicofactoren hebben, doen er goed aan hun hartgezondheid regelmatig te laten controleren.

Meer bijwerkingen van medicijnen bij vrouwen

Vrouwen hebben tot 50% meer kans op bijwerkingen van medicijnen dan mannen, vooral bij hartmedicatie. En deze bijwerkingen zijn lang niet altijd onschuldig of alleen ongemakkelijk. Want vrouwen worden vaker dan mannen zelf opgenomen in het ziekenhuis omdat sommige bijwerkingen zelfs gevaarlijk kunnen zijn.

Dit komt doordat medicijnen in het verleden vooral op mannen zijn getest en vrouwen gemiddeld een lager lichaamsgewicht en een andere vetverdeling hebben. En de verwerking van medicijnen door de lever en nieren bij vrouwen anders verloopt.

Veelvoorkomende bijwerkingen bij vrouwen zijn:

• Duizeligheid
• Lage bloeddruk
• Hartritmestoornissen
• Spierpijn bij cholesterolverlagers

Als je last hebt van bijwerkingen, bespreek dit dan met je arts. Soms kan een lagere dosering of een ander medicijn beter werken.

Waarom een gezonde leefstijl essentieel is

Leven met een hartafwijking of een andere hartziekte betekent dat je extra goed voor je hart moet zorgen. Naast medicatie speelt leefstijl hierin een cruciale rol. Een gezonde leefstijl kan:

• De kans op complicaties verminderen
• Je bloeddruk en cholesterol verlagen
• Je conditie verbeteren
• Je energielevel verhogen
• De effectiviteit van je medicijnen verbeteren

Het mediterrane eetpatroon: bewezen effectief

Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat het mediterrane eetpatroon een van de beste voedingspatronen is voor hart- en vaatziekten. Het is rijk aan:

• Gezonde vetten zoals olijfolie en noten
• Veel groenten en fruit
• Vette vis zoals zalm en makreel
• Volkoren producten
• Peulvruchten en noten

Wat dit eetpatroon zo toegankelijk maakt, is dat het vaak al dicht bij je huidige voedingspatroon ligt. Kleine aanpassingen, zoals olijfolie gebruiken in plaats van boter of vaker groenten toevoegen, volkoren producten kiezen ipv witte rijst, brood en pasta, maken al een groot verschil.

Blijf bewegen, op een manier die veilig is en bij je past

Regelmatig bewegen helpt je hart sterker te maken en je conditie te verbeteren. Maar bij een hartafwijking of hartziekte is het belangrijk dat je wel veilig beweegt en een activiteit kiest die bij je past.

Wandelen, fietsen, yoga of zwemmen zijn vaak veilige keuzes. Overleg altijd met je cardioloog voordat je start met een nieuw beweegprogramma. Ook kan het sporten onder begeleiding van een fysiotherapeut een veilig en goed idee zijn.

Hoe verander je succesvol je leefstijl?

Een gezonde leefstijl aanhouden kan een uitdaging zijn, maar kleine stapjes maken een groot verschil. Dit kan helpen:

• Stel haalbare doelen: Begin klein, bijvoorbeeld met dagelijks een extra portie groenten of een korte wandeling.
• Maak een plan: Schrijf op wat je wilt veranderen en hoe je dit gaat aanpakken.
• Zoek ondersteuning: Familie, vrienden of een coach kunnen je motiveren.
• Vier je successen: Elke stap vooruit is een overwinning. Beloon jezelf (bijvoorbeeld met een leuk uitje of een mooie bos bloemen, niet met ongezond eten).

Meer advies en steun? Word lid van de Hart in Shape-community!

Wil je meer weten over hartklachten bij vrouwen, gezonde leefstijl bij hart- en vaatziekten of ervaringen delen met anderen? Op de website van Hart in Shape vind je een uitgebreide kennisbank met adviezen over voeding, beweging en medicijngebruik.

Daarnaast nodigen we je uit om lid te worden van onze community. Hier kun je:

✅ Deelnemen aan leefstijlgroepen, zoals gezonde voeding, beweging en beter slapen

✅ Ervaringen delen met lotgenoten

✅ Specifieke informatie vinden over hartklachten bij vrouwen

✅ Samen werken aan een gezonder leven