Flauwvallen (Syncope)
Samenvatting
- Flauwvallen (Syncope)
- Flauwvallen (Syncope): Een signaal om serieus te nemen
- Wat is een syncope?
- Waarom snelle actie belangrijk is
- Flauwvallen (Syncope) - Veelgestelde Vragen
- Wat is het verschil tussen flauwvallen en een epileptische aanval?
- Hoe kan ik voorkomen dat ik flauwval bij bloedprikken of medische ingrepen?
- Kan ik autorijden als ik weleens flauwval?
- Hoe weet ik of mijn flauwvallen een psychologische oorzaak heeft?
- Kan lage bloeddruk altijd leiden tot flauwvallen?
- Hoe lang is het normaal om verward te zijn na een syncope?
- Moet ik me zorgen maken als ik tijdens het sporten flauwval?
- Helpt het drinken van meer water om syncope te voorkomen?
- Waarom vallen sommige mensen vaker flauw dan anderen?
- Groepen
- De samenhang met andere hartgerelateerde klachten
Voeg een kop toe om te beginnen met het genereren van de inhoudsopgave
Flauwvallen (Syncope): Een signaal om serieus te nemen
Wat is een syncope?
Flauwvallen, medisch bekend als syncope, is een plotseling, kortdurend verlies van bewustzijn dat ontstaat doordat de hersenen tijdelijk onvoldoende bloed en zuurstof krijgen. Dit kan verschillende oorzaken hebben, maar meestal heeft het te maken met problemen in de bloedsomloop of het autonome zenuwstelsel.
Je kunt het zien als een beschermingsmechanisme: je lichaam zorgt ervoor dat je horizontaal komt te liggen, waardoor het bloed gemakkelijker naar je hersenen kan stromen. Voordat je daadwerkelijk flauwvalt, ervaar je vaak waarschuwingssignalen zoals een licht gevoel in je hoofd, zwarte vlekken voor je ogen, of een misselijk gevoel.
Waarom snelle actie belangrijk is
Hoewel een syncope bij de meeste mensen onschuldig is, kan het in sommige gevallen wijzen op onderliggende hartproblemen. Vooral als je voor het eerst flauwvalt of als het vaker voorkomt, is het belangrijk om medische hulp te zoeken.
Bij een vasovagale syncope (de meest voorkomende vorm) daalt je bloeddruk plotseling doordat je hartslag vertraagt. Dit gebeurt vaak in bepaalde situaties zoals stress, hitte of langdurig staan. Maar er bestaan ook gevaarlijkere vormen van syncope, zoals cardiale syncope, die het gevolg van hartritmestoornissen kunnen zijn.
Het is essentieel om de echte oorzaak van je wegrakingen te achterhalen, vooral als je:
- Zonder waarschuwing flauwvalt
- Flauwvalt tijdens inspanning
- Een familiegeschiedenis van hartproblemen hebt
- Ouder bent dan 60 jaar
Neem daarom altijd contact op met je huisarts of de spoedeisende hulp na een syncope. Een tijdige diagnose kan in sommige gevallen levensreddend zijn.
Flauwvallen (Syncope) - Veelgestelde Vragen
Wat is het verschil tussen flauwvallen en een epileptische aanval?
Bij flauwvallen (syncope) gaat het om een kortdurend bewustzijnsverlies door tijdelijk zuurstoftekort in de hersenen. Je komt meestal snel bij en herstelt volledig. Bij epileptische aanvallen zie je vaak heftigere schokken van het hele lichaam, tongbeet, urineverlies en een langere periode van verwardheid na de aanval. Een belangrijk verschil is dat bij syncope het bewustzijnsverlies meestal wordt voorafgegaan door waarschuwingssignalen zoals duizeligheid, terwijl epileptische aanvallen vaak plotseling beginnen.
Hoe kan ik voorkomen dat ik flauwval bij bloedprikken of medische ingrepen?
Bij emotionele syncope door angst voor medische ingrepen kunnen deze technieken helpen: 1) Ga liggen tijdens de procedure in plaats van zitten, 2) Pas toegepaste spanning toe: span je been-, buik- en armspieren aan zonder ze te bewegen, 3) Leid jezelf af door aan iets anders te denken of te praten, 4) Drink vooraf extra water en eet iets zoets, 5) Vertel de zorgverlener over je neiging tot flauwvallen zodat zij voorbereid zijn. Deze trucs om uitlokking te voorkomen kunnen in veel gevallen effectief zijn.
Kan ik autorijden als ik weleens flauwval?
Als je een syncope hebt doorgemaakt, kan dit gevolgen hebben voor je rijbevoegdheid. De Nederlandse richtlijnen adviseren meestal om 3-6 maanden niet te rijden na een onverklaarde wegraking. Bij cardiale syncope of syncope tijdens inspanning gelden vaak strengere regels. Overleg altijd met je arts, die een inschatting maakt van het risico op herhaling. Bij het besturen van zware machines gelden vergelijkbare adviezen. Je kunt ook contact opnemen met het CBR voor officiële richtlijnen.
Hoe weet ik of mijn flauwvallen een psychologische oorzaak heeft?
Syncope met een psychologische component treedt vaak op in specifieke situaties die angst of stress veroorzaken, zoals het zien van bloed of bij enge situaties. Je merkt meestal duidelijke angstgevoelens en lichamelijke reacties zoals zweten, hartkloppingen en hyperventilatie vóór het flauwvallen. Na de wegraking herstel je relatief snel. Vermijdingsgedrag voor deze situaties ontwikkelt zich vaak. Een psycholoog kan helpen met gedragstherapie en ontspanningstechnieken om deze vorm van syncope te verminderen.
Kan lage bloeddruk altijd leiden tot flauwvallen?
Niet iedereen met lage bloeddruk ervaart wegrakingen. Sommige mensen hebben van nature een bloeddruk laag zonder klachten. Flauwvallen treedt meestal op bij een plotselinge daling, niet bij chronisch lage waarden. Je lichaam kan zich vaak aanpassen aan een bloeddruk lager dan gemiddeld. Risicofactoren zijn snelle positiewisselingen, uitdroging, bepaalde medicijnen en ouderdom. Als je bloeddruk snel daalt, kunnen wegrakingen optreden, maar een geleidelijk lage bloeddruk is meestal onschadelijk.
Hoe lang is het normaal om verward te zijn na een syncope?
Na een syncope is een korte periode van verwardheid (enkele seconden tot 1-2 minuten) normaal terwijl je hersenen weer voldoende zuurstof krijgen. Bij langere verwardheid (meer dan 5 minuten) of geheugenverlies voor gebeurtenissen vóór het flauwvallen kan er sprake zijn van een andere oorzaak dan een gewone wegraking. Als je benen schokken tijdens het bijkomen of als omstanders melden dat je langere tijd verward was, is nader onderzoek door een neuroloog op de polikliniek Neurologie aangewezen.
Moet ik me zorgen maken als ik tijdens het sporten flauwval?
Syncope tijdens inspanning is een alarmsignaal dat directe medische aandacht vereist. Anders dan gewone vasovagale syncope (die typisch optreedt na inspanning), kan flauwvallen tijdens het sporten wijzen op ernstige hartproblemen zoals ritmestoornissen of structurele hartafwijkingen. Het risico op plotse hartdood is verhoogd bij mensen die tijdens inspanning het bewustzijn verliezen. Bezoek direct de spoedeisende hulp als dit gebeurt en vertel dat je bent flauwgevallen tijdens activiteit, niet erna.
Helpt het drinken van meer water om syncope te voorkomen?
Hydratatie speelt een belangrijke rol bij het voorkomen van sommige vormen van syncope. Het drinken van 2-3 liter water per dag helpt je bloedvolume op peil te houden, wat je bloeddruk goed ondersteunt. Begin je dag met 2 bekers water en verdeel de rest over de dag. Bij gevoeligheid voor wegrakingen kan extra zout toevoegen aan je dieet (in overleg met je arts) ook helpen doordat het vocht vasthoudt in je bloedvaten.
Waarom vallen sommige mensen vaker flauw dan anderen?
Gevoeligheid voor syncope varieert sterk tussen individuen en wordt beïnvloed door meerdere factoren. Sommige mensen hebben een overactief autonome zenuwstelsel dat sterker reageert op prikkels. Genetische aanleg speelt een rol, evenals lichaamstype – lange, slanke mensen zijn vatbaarder voor orthostatische syncope. Vrouwen vallen vaker flauw dan mannen door hormonale verschillen. Bij een kleinere groep mensen ligt de oorzaak bij onderliggende hartafwijkingen. Ook medicatie en psychologische factoren kunnen bijdragen aan herhaaldelijke wegrakingen.
Groepen
De samenhang met andere hartgerelateerde klachten
Verschillende typen syncope en hun oorsprong
Er bestaan verschillende vormen van wegrakingen die kunnen samenhangen met hartproblemen. Een juiste diagnose is cruciaal, omdat de behandeling per type syncope verschilt. De drie hoofdtypen zijn:
- Reflex syncope (waaronder vasovagale syncope) – Komt het meest voor en wordt veroorzaakt door een overreactie van het autonome zenuwstelsel
- Orthostatische syncope – Treedt op bij het opstaan door plotselinge daling van de bloeddruk staand
- Cardiale syncope – Direct gevolg van een hartprobleem en vaak de meest zorgwekkende vorm
Bij cardiale syncope kan het probleem liggen bij een abnormaal hartritme of bij structurele hartafwijkingen die de hoeveelheid bloed beperken die het hart kan pompen. Deze vorm van syncope vraagt altijd om extra onderzoek door een cardioloog.
Alarmsignalen die wijzen op een ernstige oorzaak
Niet elke syncope wijst op een hartprobleem, maar bepaalde signalen moeten je alert maken. Let vooral op deze combinaties van klachten:
- Flauwvallen zonder waarschuwing (geen gevoel van zwakte vooraf)
- Syncope tijdens inspanning of lichamelijke activiteit
- Wegrakingen in combinatie met pijn op de borst
- Flauwvallen met een opvallend trage hartslag of juist zeer snelle hartslag
- Syncope in combinatie met ernstige kortademigheid
Bij oudere mensen komt syncope vaker voor en is de kans op een ernstige oorzaak ook groter. Als je boven de 60 bent en voor het eerst flauwvalt, is grondig onderzoek des te belangrijker.
Het verband met je bloedsomloop
Je hart pompt elke dag ongeveer 7.000 liter bloed rond. Om voldoende bloed naar je hersenen te sturen, moet je bloedsomloop sterk en regelmatig zijn. Diverse factoren kunnen dit proces verstoren:
- Hartritmestoornissen waarbij je hart te snel, te langzaam of onregelmatig klopt
- Klepafwijkingen die de doorstroming van bloed belemmeren
- Verstopte kransslagaders die de bloedtoevoer naar het hart zelf beperken
- Hartspierziekten die het pompvermogen van het hart verminderen
Bij een syncope raakt je centrale zenuwstelsel tijdelijk verstoord door zuurstoftekort. Dit kan leiden tot korte schokken in armen en benen tijdens of na het flauwvallen. Deze schokken worden soms verward met epileptische aanvallen, maar hebben een andere oorzaak.
Invloed van leefstijlfactoren
Diverse dagelijkse gewoonten kunnen bijdragen aan het risico op syncope:
| Leefstijlfactor | Effect op syncope |
|---|---|
| Uitdroging | Te weinig water drinken (minder dan 1,5 liter per dag) verhoogt het risico |
| Zoutinname | Extra zout kan bij sommige vormen van syncope helpen om de bloeddruk te stabiliseren |
| Alcoholgebruik | Overmatig alcoholgebruik verwijdt bloedvaten en verlaagt de bloeddruk |
| Slaapkwaliteit | Slechte nachtrust kan het autonome zenuwstelsel ontregelen |
| Stress | Langdurige stress beïnvloedt de normale bloeddrukreflex |
Preventie en eerste hulp
Als je gevoelig bent voor syncope, kunnen deze trucs om uitlokking te voorkomen helpen:
- Drink voldoende water (2-3 liter water per dag)
- Gebruik tijdig extra zout als je last hebt van lage bloeddruk
- Vermijd langdurig staan in warme, drukke ruimtes
- Leer waarschuwingssignalen herkennen en ga direct liggen bij eerste verschijnselen
- Span je beenspieren aan als je staat (dit helpt je bloeddruk op peil te houden)
Als iemand in je omgeving flauwvalt, bied dan gepaste hulp:
- Leg de persoon plat neer met de benen iets omhoog
- Controleer of de luchtwegen vrij zijn
- Draai de persoon in stabiele zijligging als deze bewusteloos blijft
- Zoek medische hulp als het bewustzijn niet snel terugkeert of als de persoon zich verwond heeft
Wanneer naar de spoedeisende hulp?
In sommige gevallen moet je direct naar de spoedeisende hulp na een syncope:
- Als de syncope gepaard ging met ernstige pijn op de borst
- Bij aanhoudende hartkloppingen na de wegraking
- Als het bewustzijn niet volledig terugkeert
- Bij verwondingen door de val
- Als het de eerste syncope is bij iemand boven de 60 jaar
- Bij flauwvallen tijdens het besturen van voertuigen of bedienen van zware machines
Diagnostiek en vervolgstappen
Na een syncope verwijst je huisarts je mogelijk door naar de afdeling Neurologie of cardiologie voor verder onderzoek. Artsen gebruiken de Engelse term TLOC (Transient Loss Of Consciousness) als bekendere termen in medisch jargon.
Volgens de Nederlandse Vereniging voor Neurologie is het cruciaal om onderscheid te maken tussen syncope en andere oorzaken van bewustzijnsverlies, zoals epilepsie of een te lage bloedsuiker. Het onderzoek kan bestaan uit:
- Een uitgebreide anamnese over de omstandigheden van je flauwvallen
- Bloedonderzoek om onder andere je bloedsuiker normaal te controleren
- ECG of 24-uurs hartritme monitoring
- Kanteltafeltest om je reactie op positieverandering te meten
- Echocardiografie om de structuur en functie van je hart te beoordelen
Hoewel flauwvallen een nare ervaring kan zijn, leidt het bij een groot deel van de patiënten niet tot ernstige gevolgen. Toch is het belangrijk om de onderliggende oorzaak te achterhalen, vooral als je vaker last hebt van wegrakingen of als er risicofactoren aanwezig zijn voor hartproblemen.
