Oorzaken, symptomen en behandelingen van ascites

Oorzaken van ascites

Ascites ontstaat vaak door een onderliggend medisch probleem. De meest voorkomende oorzaak is levercirrose, een aandoening waarbij de lever beschadigd raakt door littekenweefsel. Dit littekenweefsel belemmert de bloeddoorstroming in de lever, wat kan leiden tot portale hypertensie, een verhoogde bloeddruk in de poortader die bloed naar de lever vervoert. Dit proces veroorzaakt vochtophoping in de buikholte.

Naast levercirrose kunnen ook andere aandoeningen ascites veroorzaken. Zo kan kanker, vooral lever- of eierstokkanker, leiden tot maligne ascites. Bij nierfalen en hartfalen komt ascites eveneens voor door verstoringen in de vochtbalans van het lichaam. Soms ligt de oorzaak bij infecties zoals tuberculose of bij auto-immuunziekten, die het vermogen van het lichaam om vocht af te voeren beïnvloeden.

Symptomen van ascites

Ascites leidt tot een opgeblazen en gespannen buik, wat vaak gepaard gaat met een zwaar en ongemakkelijk gevoel. Veel patiënten ervaren ook kortademigheid, omdat het opgehoopte vocht druk uitoefent op het middenrif en zo de ademhaling belemmert. Andere veelvoorkomende klachten zijn een verminderde eetlust, misselijkheid en zwelling in de benen door het overtollige vocht. Sommige patiënten merken ook op dat hun buik snel vol voelt en dat het moeilijk wordt om ruime kleding te dragen.

Wanneer ascites in een vergevorderd stadium is, kunnen er complicaties optreden. Hepatische encefalopathie, een aandoening waarbij giftige stoffen zich in het bloed ophopen door een slechte leverfunctie, kan zich ontwikkelen. Dit kan leiden tot verwardheid en soms zelfs tot bewustzijnsverlies. Daarom is het belangrijk om ascites vroegtijdig te behandelen en te monitoren.

Diagnose en soorten ascites

Een diagnose van ascites begint meestal met lichamelijk en aanvullend onderzoek, zoals echografie of een CT-scan, waarmee de aanwezigheid en omvang van het vocht nauwkeurig in beeld gebracht kunnen worden. Een ascitespunctie, waarbij vocht uit de buik wordt gehaald, kan worden uitgevoerd om de oorzaak verder te onderzoeken. Tijdens deze diagnostische punctie wordt een klein monster vocht genomen om te testen op het gehalte van triglyceriden, eiwitten en andere markers die informatie geven over de oorzaak van de ascites. Bijvoorbeeld, transsudatieve ascites wordt vaak veroorzaakt door levercirrose, terwijl exsudatieve ascites duidt op een ontsteking of maligniteit.

Ascites kan zich ook ontwikkelen tot refractaire ascites, een vorm die niet goed reageert op behandeling met medicatie en afdrijvende middelen. In sommige gevallen is er sprake van bloederige ascites, wat meestal wijst op een ernstige aandoening zoals kanker of een bloeding.

Behandelingen en medicijnen bij ascites

De behandeling van ascites richt zich meestal op de onderliggende oorzaak en het beheersen van het vocht in de buik. Een eerste stap kan zijn het gebruik van diuretica, medicijnen die de afdrijving van vocht bevorderen. Spironolacton en furosemide zijn veelgebruikte diuretica die helpen overtollig vocht af te voeren en zo de druk in de buik te verlichten. Bij ernstige gevallen kan een ascitespunctie nodig zijn, waarbij met een naald vocht uit de buik wordt verwijderd. Dit wordt vaak gedaan op de afdeling radiologie of in een multidisciplinair team, afhankelijk van de complexiteit van de situatie.

Wanneer ascites aanhoudt of terugkomt, kan een permanente drain worden geplaatst om overtollig vocht af te voeren. Een andere optie is de plaatsing van een Transjugulaire Intrahepatische Portosystemische Shunt (TIPS), een kleine verbinding die via een katheter in de lever wordt aangebracht. Dit vermindert de druk in de poortader en helpt het vocht in de buik te beperken. In zeldzame gevallen kan een peritoneoveneuze shunt worden gebruikt, waarbij het overtollige vocht direct in de bloedbaan wordt afgevoerd.

Sommige patiënten kunnen ook baat hebben bij het aanpassen van hun dieet, met name door minder zout te gebruiken, omdat dit helpt om vochtophoping te verminderen. Voor patiënten met ongeneeslijke kanker kan het palliatieve team de ascites behandelen om het comfort en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Complicaties en bijwerkingen

Hoewel de behandeling van ascites meestal veilig is, kunnen er complicaties optreden. Bij een ascitespunctie bestaat een klein risico op een infectie of een bloeding, vooral als er sprake is van bloederige ascites. Een drain kan ook weken in de buik blijven, maar moet zorgvuldig worden gemonitord om te voorkomen dat het weefsel geïrriteerd raakt. Bij gebruik van diuretica is het belangrijk om de elektrolytenbalans in het bloed te controleren, aangezien deze medicijnen kunnen leiden tot uitdroging en een lage bloeddruk.

Ascites kan dus verschillende oorzaken hebben en vraagt vaak om een zorgvuldige en persoonlijke aanpak. Door vroegtijdige diagnose en de juiste behandeling kunnen de symptomen van ascites vaak goed onder controle worden gehouden, waardoor het comfort van de patiënt wordt verbeterd.