De noodzaak van meer vrouwen in medisch onderzoek is een feit. Maar hoe pakken we dit aan?

Tijdens het nascholingscongres Het Vrouwenhart in de Spotlights, georganiseerd door Hart in Shape, van 4 oktober 2023, benadrukte hoogleraar hart- en vaatziekten bij vrouwen, Hester den Ruijter, het belang van het vergroten van de participatie van vrouwen in medische onderzoeken. 

De deelname van te weinig vrouwen in onderzoeken heeft kennishiaten opgeleverd. Want de pathofysiologie bij vrouwen met een hart-of vaatziekte heeft specifieke kenmerken welke ook terug te zien zijn in de moleculaire regulatie van weefsels. Meer geslachtsspeciefieke research is daarom noodzakelijk! – aldus Hester den Ruijter

Toch laat de praktijk zien dat mannen vaker bereid zijn te participeren in medische onderzoeken dan vrouwen. Waar ligt dit aan?

De hoogleraar benoemde in haar lezing dat vrouwen vaker dan mannen om praktische redenen besluiten niet deel te nemen aan onderzoek omdat zij bijvoorbeeld vanwege zorgtaken (kinderen of mantelzorg), geen of slechte vervoersmogelijkheden of vanwege hun financiële situatie niet altijd de mogelijkheid voor deelname hebben.

Ook blijkt dat vrouwen vaker afzien van deelname wanneer zij het Informed- Consent formulier gelezen hebben. In tegenstelling tot de meeste mannen pluizen vrouwen deze vaak grondig uit en schrikken af van de eventuele gezondheidsrisico’s die het onderzoek met zich mee kan brengen. Al met al spelen er diverse factoren een rol waardoor een grote groep vrouwen besluit niet deel te nemen, maar wat wel essentieel is voor een meer evenwichtige en effectievere onderzoeksuitkomsten.

Nu we deze kennis hebben, kunnen we ook proberen mogelijkheden te creëren waarmee we de bezwaren voor deelname wellicht wat meer weg kunnen nemen. En uitzoeken wat er voor nodig is om de participatie van vrouwen in medische onderzoekende wél te bevorderden. Hoe kunnen eventuele drempels voor deze vrouwen weggenomen of verlaagd worden?

• Het begint met bewustwording: Zorg ervoor dat vrouwen op de hoogte zijn van het belang en de waarde van hun deelname aan medische onderzoeken en hoe dit kan bijdragen aan de ontwikkeling van behandelingen die geschikt zijn voor hen. Bijvoorbeeld met behulp van bewustwordingscampagnes.
• Educatie: Verstrek informatie over de specifieke onderzoeken en hun doelstellingen, benoem naast de eventuele risico’s van deelname óók vooral de voordelen die dit voor hunzelf op kunnen leveren. Dit kan vrouwen helpen weloverwogen beslissingen te nemen.
• Een meer inclusieve werving: Zorg voor een diversiteit aan deelnemers door gerichte wervingsinspanningen, inclusief vrouwen uit verschillende leeftijds- en etnische groepen. Ook weer met behulp van bijvoorbeeld campagnes.
• Flexibele schema’s en minimale belastbaarheid voor de deelnemers: Het bieden van flexibele tijden en dagen en houdt zoveel mogelijk rekening met de zorgtaken en andere verplichtingen van vrouwen. Verklein ook zoveel mogelijk de belastbaarheid en faciliteer gemak. En bied waar mogelijk vervoersmogelijkheden/ reiskostenvergoedingen aan.
• Vrouwvriendelijke omgeving: Creëer een gastvrije en ondersteunende omgeving in klinieken en onderzoekscentra, waar vrouwen zich comfortabel voelen. Een té klinische setting kan afschrikken.
• Betrokkenheid van zorgverleners: Moedig zorgverleners aan om vrouwen aan te bevelen om deel te nemen aan geschikte onderzoeken. Hiermee kunnen ook meer vrouwen bereikt worden.
• Transparantie en communicatie: Zoals in alles is een goede communicatie key! Zorg voor een open communicatie over de voortgang van onderzoeken en de resultaten, zodat deelnemers begrijpen hoe hun deelname  heeft bijgedragen en hoe waardevol hun input is. En communiceer duidelijk en transparant over de risico’s en voordelen van deelname aan onderzoeken, en hoe deze verschillen tussen mannen en vrouwen. Dit schept duidelijkheid en vertrouwen.
• Wettelijke voorschriften en richtlijnen die genderinclusiviteit in medische onderzoeken stimuleren of liever nog, verplichten: deze kunnen namelijk bijdragen aan een meer inclusieve en effectieve benadering van de gezondheidszorg, waarbij vrouwen profiteren van behandelingen die beter zijn afgestemd op hun unieke behoeften en kenmerken. Dit kan bij vrouwen ook meer vertrouwen wekken waardoor ze meer geneigd zullen zijn om deel te nemen aan onderzoeken vooral als ze zien dat de protocollen en richtlijnen specifiek rekening houden met hun behoeften, wat het vertrouwen in de onderzoeksprocessen vergroot.

Om vooruitgang te bewerkstelligen is de implementatie van nieuwe wetgeving anno nu echt essentieel (en misschien zelfs wel een een ethische verplichting)  Voor het terugdringen van de hiaten en om de effectiviteit en veiligheid van behandelingen voor vrouwen te kunnen verbeteren.

Om de participatie van vrouwen in medische onderzoeken te verhogen én daarmee tegelijkertijd de gezondheidszorg voor iedereen te verbeteren is een nieuwe strategie nodig. Heb jij nog aanvullende ideeën over die hieraan kunnen bijdragen? Deel ze in de comments onder dit bericht.

Lees ook: boodschap voor beleidsmakers. Interview met ministerie van VWS