2025 Gerichte update van de ESC/EAS-richtlijnen uit 2019 voor de behandeling van dyslipidemieën
- Cholesterol
- Atherosclerosis / European Heart Journal
- Aangevuld door Onderzoeker, Goedgekeurd door onderzoeker
Originele Onderzoek Titel:
2025 Focused Update of the 2019 ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias
- Bron: Atherosclerosis / European Heart Journal
Samenvatting in begrijpelijke taal
Deze geüpdate richtlijn gaat over hoe het risico op hart- en vaatziekten beter ingeschat en behandeld kan worden, door te kijken naar cholesterol en andere vetten in het bloed. Het goede nieuws: er zijn steeds meer medicijnen beschikbaar, en de adviezen worden steeds persoonlijker. Voor jou als hartpatiënt betekent dit dat je arts meer mogelijkheden heeft om jouw risico te verlagen en je hart te beschermen.
Toelichting van de Onderzoeker:
Prof Jeanine Roeters van Lennep, tevens bijdrager aan deze richtlijn-update, heeft deze samenvatting beoordeeld en goedgekeurd. Haar wijzigingen en aanvullingen zijn in de samenvatting verwerkt.
Wat hebben de onderzoekers precies onderzocht?
Waarom deze richtlijn?
Hart- en vaatziekten zijn nog steeds de nummer 1 doodsoorzaak in Europa. Ze ontstaan vaak door een combinatie van risicofactoren: roken, hoge bloeddruk, suikerziekte, overgewicht, stress én een verstoorde balans van vetten in het bloed (dyslipidemie).
In 2019 maakten Europese experts een uitgebreid handboek met richtlijnen voor artsen. Dat is nodig, want er komen voortdurend nieuwe onderzoeken, medicijnen en inzichten bij. Sinds 2019 is er veel veranderd. Daarom kwam er in 2025 een gerichte update: een aanvulling op de bestaande richtlijn.
Wat bedoelen we met “lipiden”?
Lipiden is het medische woord voor vetten in het bloed. De belangrijkste zijn:
- LDL-cholesterol: vaak “het slechte cholesterol” genoemd. Dit kan zich ophopen in de wanden van je bloedvaten en daar plak (atherosclerose) veroorzaken. Vergelijk het met kalk in een waterleiding: het gaat langzaam steeds meer dicht zitten.
- HDL-cholesterol: ook wel “het goede cholesterol”. Dit helpt juist om teveel vet uit je vaten op te ruimen en terug te brengen naar de lever.
- Triglyceriden: een andere soort vet in het bloed, vaak verhoogd bij overgewicht, diabetes of veel alcoholgebruik. Ook dit kan bijdragen aan hart- en vaatziekten, en bij extreem hoge waarden zelfs aan alvleesklierontstekingen.
- Lipoproteïne(a) of Lp(a): een speciaal soort cholesteroldeeltje dat je van je ouders erft. Een hoog Lp(a) verhoogt je kans op hartziekten, ook als je LDL normaal is.
- Hoe deden de onderzoekers dit?
De ESC (Europese Vereniging voor Cardiologie) en de EAS (Europese Vereniging voor Atherosclerose) hebben alle wetenschappelijke publicaties tot 31 maart 2025 bestudeerd. Ze bekeken grote klinische onderzoeken met tienduizenden patiënten, maar ook kleinere studies, meta-analyses en nieuwe medicijnen. Daarna beoordeelden zij de sterkte van het bewijs:
Sterk bewijs (klasse I, niveau A): dit werkt écht, vrijwel iedereen moet dit advies volgen.
Zwakker bewijs (klasse II, niveau B of C): dit lijkt nuttig, maar er is nog discussie of meer onderzoek nodig.
De richtlijn is bedoeld voor:
- Gezonde volwassenen (om te kijken wie risico loopt en wie preventieve medicijnen nodig heeft).
- Hartpatiënten (om het risico op een nieuw infarct of beroerte te verkleinen).
- Speciale groepen, zoals mensen met hiv, kanker, of zeldzame erfelijke cholesterolziekten.
Wat zijn de belangrijkste resultaten?
Hier de kernpunten, vertaald naar gewone taal:
1. Betere risico-inschatting
Voor volwassenen onder de 70 jaar gebruiken artsen nu het model SCORE2.
Voor mensen 70 jaar of ouder gebruiken ze SCORE2-OP.
Als iemand “grensgevallen” is, kan een CT-scan van de kransslagaders (coronary calcium score) helpen. Daarmee zie je letterlijk hoeveel kalk er in de aders zit.
👉 Dit betekent: je arts kan steeds beter voorspellen of je hartziekte zult krijgen.
2. Medicijnen om cholesterol te verlagen
- Statines zijn en blijven de basis. Deze medicijnen verlagen LDL-cholesterol en beschermen het hart.
- Als statines niet voldoende helpen of niet verdragen worden, zijn er steeds meer alternatieven:
- Ezetimibe: verlaagt LDL-cholesterol met ongeveer 20%.
- PCSK9-remmers (zoals evolocumab en alirocumab): krachtige injecties die LDL-cholesterol met 50–60% verlagen.
- Bempedoïnezuur: een nieuwe pil die goed werkt bij mensen die statines niet verdragen.
- Evinacumab: een zeer specialistisch middel voor mensen met homozygote familiaire hypercholesterolemie (FH), een erfelijke ziekte waarbij het cholesterol extreem hoog is.
Er is dus meer maatwerk mogelijk.
3. Specifieke patiëntgroepen
- Mensen met hiv (40+ jaar): altijd statines, omdat hun risico verhoogd is, zelfs bij een normaal cholesterol.
- Kankerpatiënten die medicijnen krijgen die het hart belasten: een statine kan bescherming bieden.
4. Triglyceriden en omega-3
Bij mensen met een hoog of zeer hoog risico en matige verhoging van triglyceriden (135–499 mg/dl) kan icosapent-ethyl (een zuivere vorm van omega-3) in combinatie met een statine, hartproblemen voorkomen.
Bij extreem hoge triglyceriden door Familiair Chylomicronemie Syndroom kan volanesorsen het risico op alvleesklierontstekingen verminderen.
5. Lp(a) meten
- Iedere volwassene zou minstens één keer in zijn leven Lp(a) moeten meten.
- Een waarde boven de 125 nmol/L (50 mg/dl) betekent extra risico.
6. Leefstijl en supplementen
Leefstijl blijft de basis: gezonde voeding, bewegen, niet roken, weinig alcohol. Voedingssupplementen zonder bewezen effect (zoals rode gistrijst of allerlei “cholesterol-pillen” uit de drogist) worden afgeraden.
Wat betekent dit voor jou als hartpatiënt?
Cholesterol: de kalk in de leidingen
Stel je voor dat je bloedvaten waterleidingen zijn. Te veel LDL-cholesterol is als kalk in de buizen: langzaam slibt het dicht. Soms scheurt er een stukje plak af, waardoor er een stolsel ontstaat – en dat kan leiden tot een hartinfarct. Medicijnen zoals statines werken als ontkalkers: ze verlagen de hoeveelheid vet in het bloed en maken de leidingen weer schoner.
Praktische lessen uit de richtlijn
- Vraag je arts naar je persoonlijke risico. Ben je 55 jaar of ouder en rook je? Of ben je 72 of ouder en gezond? Dan zijn er verschillende berekeningen die jouw kans op hartziekten inschatten.
- Ken je getallen: weet je LDL-cholesterol, je triglyceriden en je bloeddruk. Dat helpt je samen met je arts te bepalen of je behandeling nodig hebt.
- Statines zijn de basis – maar als je er veel last van hebt, is er nu meer keuze. Laat je niet ontmoedigen: soms moet je wat uitproberen om het middel te vinden dat past.
- Vraag naar Lp(a): vooral als je jong een hartprobleem hebt gekregen, of als hartziekten vaak in je familie voorkomen.
- Voedingssupplementen en vitamines zonder effectieve LDL-cholesterol verlaging worden afgeraden mbt de veiligheid in het verlagen van hart-en vaatziekten.
Let op triglyceriden: ze worden vaak onderschat, maar ook die spelen een rol.
Kortom: je staat er niet alleen voor. Het arsenaal aan behandelingen groeit, en artsen hebben betere hulpmiddelen om jouw risico in te schatten.
Zijn er beperkingen aan het onderzoek?
- Sommige medicijnen zijn nog maar kort onderzocht of alleen bij kleine groepen getest (bijv. evinacumab, volanesorsen).
- Niet elk middel is overal beschikbaar of vergoed.
🧬 Extra uitleg: FH en Lp(a)
Familiaire Hypercholesterolemie (FH)
- FH is een erfelijke aandoening waarbij je lever het slechte cholesterol (LDL) niet goed kan opruimen. Gevolg: het cholesterol in je bloed is al vanaf jonge leeftijd veel te hoog.
- Ongeveer 1 op de 250 mensen heeft FH.
- Vaak komt het pas aan het licht na een hartinfarct op jonge leeftijd, of omdat veel familieleden hartziekten hebben.
Behandeling: meestal hoge doses statines, vaak aangevuld met ezetimibe of PCSK9-remmers. Bij de zeldzame homozygote vorm (beide ouders geven het defect door) kan nu evinacumab helpen.
Lipoproteïne(a) – Lp(a)
- Lp(a) is een speciaal type cholesteroldeeltje dat je erft van je ouders. Het lijkt op LDL-cholesterol, maar heeft een extra eiwitje (apolipoproteïne(a)) eraan vast.
- Een hoog Lp(a) komt bij ongeveer 20% van de mensen voor.
- Het verhoogt je kans op hart- en vaatziekten, zelfs als je LDL -cholesterol en leefstijl verder goed zijn.
- Het wordt één keer in je leven gemeten, want de waarde verandert nauwelijks.
- Er zijn nog geen medicijnen die Lp(a) specifiek verlagen, maar er wordt veel onderzoek gedaan.
👉 Zie Lp(a) als een “sluiprisico”: het is er vanaf je geboorte en het kan verklaren waarom sommige mensen ondanks een gezonde leefstijl toch hartproblemen krijgen.
LET OP: Deze vertaling is automatisch gegenereerd met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) op basis van het originele wetenschappelijke artikel. De samenvatting is vervolgens voorzien van een extra toelichting door de onderzoeker, bijvoorbeeld extra toelichtingen, voorbeelden of verduidelijkingen over de AI gegeneerde samenvatting. Dankzij deze extra context biedt deze versie diepgaandere inzichten, maar Hartinshape.nl kan niet instaan voor eventuele interpretatiefouten of onvolledigheden in zowel de AI-vertaling als uw toelichting. Raadpleeg bij twijfel altijd de originele publicatie of een medisch specialist.
Keurmerk 2 – Bekeken en goedgekeurd door een medisch specialist of de onderzoeker
Deze samenvatting is gecontroleerd door een medisch specialist of de oorspronkelijke onderzoeker. Zij hebben beoordeeld of de AI-vertaling de kern van het onderzoek correct weergeeft. Hartinshape.nl streeft hiermee naar betrouwbaarheid, maar kan geen volledige garantie geven op de interpretatie of volledigheid.
Keurmerk 3 – Gelezen en aangevuld door de onderzoeker
Deze samenvatting is niet alleen gelezen, maar ook inhoudelijk aangevuld of gevalideerd door de oorspronkelijke onderzoeker. Hierdoor biedt de tekst extra context of persoonlijke toelichting. Ondanks deze bijdrage blijft de eindverantwoordelijkheid voor interpretatie bij de lezer.