De oorzaken van hart- en vaatziekten

Belangrijkste risicofactoren

Hart- en vaatziekten worden veroorzaakt door een combinatie van genetische factoren, leefstijlkeuzes en leeftijdsgebonden risico’s. Deze factoren kunnen de kans op atherosclerose vergroten, wat leidt tot verstoppingen in de slagaders en verhoogt de kans op aandoeningen zoals angina pectoris, hartfalen en beroertes. Het begrijpen en aanpakken van deze risicofactoren is een belangrijke stap in het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten.

Erfelijke factoren

Erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van hart- en vaatziekten. Mensen met familieleden die op jonge leeftijd hartaandoeningen hebben ontwikkeld, lopen vaak een groter risico op soortgelijke aandoeningen. Familiaire hypercholesterolemie is een voorbeeld van een erfelijke aandoening die leidt tot een verhoogd cholesterolgehalte, wat de opbouw van plaques in de slagaders versnelt. Erfelijke afwijkingen kunnen ook leiden tot aangeboren hartafwijkingen en arteriële ziekten die zich al op jonge leeftijd manifesteren. Een genetische aanleg betekent echter niet dat hartziekten onvermijdelijk zijn; door risicofactoren actief aan te pakken kan het risico worden verminderd.

Leefstijlfactoren

Leefstijlkeuzes zijn van groot belang in het beheer van hartgezondheid. Enkele belangrijke leefstijlfactoren zijn:

• Dieet en voedingsgewoonten: Een dieet dat rijk is aan verzadigde vetzuren en transvetten, zoals die in rood vlees en bewerkte voedingsmiddelen, verhoogt het risico op atherosclerose. Deze vetten verhogen het LDL-cholesterol, vaak “slechte” cholesterol genoemd, dat bijdraagt aan plaquevorming in de slagaders. Een gezond dieet met volkoren granen, magere eiwitten, groenten en fruit kan dit risico verkleinen.
• Lichaamsbeweging: Regelmatige lichaamsbeweging ondersteunt een gezond hart en een goede bloedcirculatie. Mensen die weinig bewegen, hebben een verhoogd risico op obesitas, hoge bloeddruk en diabetes, wat het risico op hart- en vaatziekten verhoogt. Volgens de Advies Beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad wordt aanbevolen om minimaal 150 minuten per week matig intensieve beweging te krijgen.
• Alcoholgebruik: Overmatig alcoholgebruik is een risicofactor voor hoge bloeddruk en verhoogt het risico op coronaire hartziekten. Matiging is belangrijk; het advies is om niet meer dan één glas alcohol per dag voor vrouwen en twee glazen per dag voor mannen te drinken.
• Roken: Roken is een van de grootste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. De schadelijke stoffen in tabaksrook beschadigen de binnenkant van de bloedvaten en verhogen de kans op aderverkalking, wat het risico op beroertes en hartaanvallen aanzienlijk verhoogt.

Leeftijds- en geslachtsgebonden risicofactoren

Hart- en vaatziekten komen vaker voor naarmate men ouder wordt, vooral door de natuurlijke veroudering van de bloedvaten en de toename van andere risicofactoren zoals hoge bloeddruk en diabetes. Bij mannen ontstaat het risico op hart- en vaatziekten vaak op jongere leeftijd, terwijl het bij vrouwen meestal stijgt na de menopauze.

Vrouwspecifieke risicofactoren

Vrouwen hebben unieke risicofactoren voor hart- en vaatziekten, vaak gerelateerd aan hormonale veranderingen. Het hormoon oestrogeen biedt enig beschermend effect tegen hartziekten, maar na de menopauze daalt het oestrogeenniveau en neemt het risico op atherosclerose toe. Zwangere vrouwen kunnen te maken krijgen met zwangerschapsdiabetes en zwangerschapsvergiftiging, wat de kans op hartproblemen later in het leven kan verhogen. Daarnaast zijn auto-immuunziekten, zoals lupus en reumatoïde artritis, vaker voorkomend bij vrouwen en kunnen deze aandoeningen de bloedvaten aantasten, wat het risico op vaatziekten verhoogt.

Symptomen van hart- en vaatziekten

Symptomen van hart- en vaatziekten kunnen sterk variëren en zijn niet altijd duidelijk zichtbaar, vooral bij vrouwen. Vaak voorkomende symptomen zijn:

• Algemene symptomen: Kortademigheid, vermoeidheid, pijn op de borst (angina pectoris), koude handen en voeten, en een onregelmatige hartslag zijn typische symptomen.
• Specifieke symptomen bij vrouwen: Vrouwen hebben vaak subtielere symptomen die minder opvallen, zoals misselijkheid, rugpijn, en vermoeidheid. Dit maakt het moeilijker om hartproblemen tijdig te herkennen, wat kan leiden tot uitgestelde diagnoses en behandelingen.

Preventieve maatregelen

Preventie speelt een essentiële rol in het verminderen van het risico op hart- en vaatziekten. Door een gezonde levensstijl aan te nemen en risicofactoren te beheersen, kunnen veel hartproblemen worden voorkomen.

Gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl bestaat uit evenwichtige voeding, voldoende beweging, beperkt alcoholgebruik, en niet roken. Volkoren graanproducten, magere eiwitten, gezonde vetten en groenten en fruit zijn belangrijke onderdelen van een dieet dat de gezondheid van het hart ondersteunt. Het vermijden van bewerkte voedingsmiddelen, rijk aan verzadigde vetzuren, is eveneens belangrijk.

Regelmatige controles

Regelmatige medische controles helpen om risicofactoren zoals hoge bloeddruk, hoog cholesterol en diabetes op tijd te identificeren en aan te pakken. Mensen met een verhoogd risico, zoals die met erfelijke aanleg of overgewicht, worden aangeraden om regelmatig hun cholesterol en bloeddruk te laten controleren.

Effect van educatie en bewustwording

Het vergroten van het bewustzijn over hart- en vaatziekten en het belang van preventie kan mensen aanmoedigen om gezondere keuzes te maken. Educatie over de risicofactoren en de symptomen, vooral bij vrouwen, kan helpen om sneller actie te ondernemen en tijdige medische hulp te zoeken.

Conclusie

Hart- en vaatziekten zijn veel voorkomende aandoeningen met ernstige gevolgen. Door aandacht te besteden aan erfelijke, leefstijl- en geslachtsgebonden risicofactoren en preventieve maatregelen te nemen, kan het risico aanzienlijk worden verlaagd. Een combinatie van een gezonde levensstijl, regelmatige controles en goede educatie kan helpen om de gezondheid van het hart te beschermen en de kwaliteit van leven te verbeteren.