Extrasystole ECG: herkennen en begrijpen van hartritme-onregelmatigheden
Extrasystole ECG: herkennen en begrijpen van hartritme-onregelmatigheden
Wat zijn extrasystoles en hoe kun je ze op een ECG herkennen? Een extrasystole is een extra hartslag die buiten het normale hartritme valt. Deze extra slag kan ontstaan in verschillende delen van het hart en is zichtbaar op een ECG (elektrocardiogram). Extrasystoles komen veel voor, zowel bij mensen met een gezond hart als bij hartpatiënten. Ze kunnen volledig onschuldig zijn, maar soms ook een signaal van onderliggende hart- en vaatziekten.
Wat extrasystoles op een ECG je vertellen
Op een ECG zijn extrasystoles te herkennen aan hun karakteristieke patroon. Wanneer een extrasystole vanuit de hartkamers komt, spreken we van ventriculaire extrasystolen. Deze zien er op het ECG anders uit dan de normale hartslagen en worden vaak gevolgd door een compensatoire pauze – een kortere of langere stilte voordat het normale hartritme weer verdergaat. Bij extrasystoles vanuit de boezems zien we een afwijkend atriaal complex, vaak gevolgd door een normale kamerslag.
Extrasystoles kunnen verschillende oorzaken hebben. Soms worden ze uitgelokt door externe factoren zoals stress, cafeïne, alcohol, vermoeidheid of zelfs warm weer. In andere gevallen kunnen ze duiden op structurele hartproblemen, vooral wanneer ze frequent voorkomen of gepaard gaan met andere symptomen zoals pijn op de borst of duizeligheid.
Het is belangrijk om te weten dat de meeste mensen wel eens extrasystoles ervaren zonder het te merken. Sommigen voelen ze echter als een ‘overslag’ of ‘bonk’ in de borst, wat erg verontrustend kan zijn, ook al is het in veel gevallen onschuldig.
Praktische e-learnings om je leefstijl en veerkracht te verbeteren
Verdiep je in onderwerpen die bijdragen aan een sterkere leefstijl, betere gezondheid en meer mentale balans, ondersteund door praktische effectieve inzichten.
Gerelateerde Forums & Discussies
Help HartinShape.nl verder groeien
Elke bijdrage gaat rechtstreeks naar het opbouwen van een solide, toekomstbestendige Stichting Hart in Shape.
Medische Publicaties Database
Actuele onderzoeken naar hartziekten en vaatziekten bieden waardevolle inzichten. Maar voor veel mensen zijn wetenschappelijke onderzoeken moeilijk te begrijpen.
Op deze pagina leggen we medische studies uit in normale begrijpelijke taal. We leggen duidelijk uit wat het onderzoek betekent, en – nog belangrijker – wat jij eraan hebt als hartpatiënt.
Extrasystole ECG: herkennen en begrijpen van hartritme-onregelmatigheden - Veelgestelde Vragen
Wat zijn de meest voorkomende symptomen van extrasystolen?
Veel mensen ervaren helemaal geen symptomen van extrasystolen. Wanneer je ze wel voelt, kun je het ervaren als een ‘overslag’ of ‘bonk’ in de borst, gevolgd door een sterkere hartslag. Sommige patiënten beschrijven het als een ‘fladderend’ gevoel of het idee dat hun hart even stopt. Pijn tussen de schouderbladen kan in zeldzame gevallen optreden, vooral wanneer extrasystolen samengaan met onderliggende hartproblemen. Bij frequent voorkomen kunnen extrasystolen leiden tot kortademigheid, duizeligheid of zelfs flauwvallen. Belangrijk om te weten is dat hoewel deze sensaties verontrustend kunnen zijn, extrasystolen meestal onschuldig zijn.
Wanneer moet ik met extrasystolen naar de huisarts gaan?
Je moet contact opnemen met je huisarts wanneer extrasystolen nieuw voor je zijn, plotseling toenemen in frequentie, of als ze samengaan met andere symptomen. Alarmerende tekenen zijn duizeligheid, flauwvallen, aanhoudende pijn op de borst of ernstige kortademigheid. Het tijdschrift Huisarts & Wetenschap benadrukt dat extrasystolen die tijdens inspanning ontstaan of toenemen (in plaats van in rust) extra aandacht verdienen. Ook wanneer je bekend bent met hartproblemen of wanneer extrasystoles je dagelijks leven beïnvloeden, is het verstandig om medisch advies in te winnen.
Hoe beïnvloedt cafeïne het ontstaan van extrasystolen?
Cafeïne kan een belangrijke rol spelen bij het uitlokken van extrasystolen. Gebruik van koffie en energiedrank verhoogt de hoeveelheid elektrische prikkels in het hart door stimulatie van het sympathisch zenuwstelsel. Onderzoek wijst uit dat vooral gevoelige personen na 2-3 koppen koffie meer extrasystolen kunnen ervaren. Het mechanisme werkt via verhoogde calcium-afgifte in hartspiercellen, wat de kans op ongecoördineerde elektrische stroom door het hart vergroot. Probeer bij gevoeligheid cafeïneconsumptie te beperken of te verspreiden over de dag. Let ook op verborgen cafeïne in thee, chocolade en bepaalde medicijnen.
Wat is het verschil tussen een compensatoire en non-compensatoire pauze bij extrasystolen?
Bij een compensatoire pauze blijft het totale interval tussen de normale hartslag vóór en ná de extrasystole behouden. Dit is typisch voor ventriculaire extrasystolen, waarbij de sinusknoop gewoon doorgaat met het genereren van prikkels. De non-compensatoire pauze daarentegen is korter dan twee normale hartcycli. Deze komt vaak voor bij atriale extrasystolen, waarbij de extrasystole de sinusknoop ‘reset’. Het verschil helpt cardiologen om de oorsprong van extrasystolen te bepalen. De pauzes zijn belangrijk bij diagnose omdat ze aanwijzingen geven over de locatie van het ectopisch focus en mogelijke betrokkenheid van de AV knoop in het hartgeleidingssysteem.
Kan warm weer extrasystolen verergeren en waarom?
Warm weer kan inderdaad het optreden van extrasystolen verergeren. Dit komt door meerdere factoren. Ten eerste kan hitte leiden tot uitdroging, wat elektrolytenbalansen in het bloed verstoort. Vooral kalium- en magnesiumtekorten maken het hart gevoeliger voor onregelmatige prikkels. Daarnaast zorgt hitte voor vaatverwijding en een verhoogde hartslag in rust, wat de drempel voor het ontstaan van extrasystolen verlaagt. Ook kan de combinatie van hitte en fysieke inspanning leiden tot verhoogde zuurstofbehoefte van het hart, wat bij mensen met vernauwde kroonslagaders problemen kan veroorzaken. Voldoende water drinken en het vermijden van intensieve inspanning tijdens hittegolven is daarom belangrijk.
Wat is het verschil tussen monomorfe en multiforme extrasystolen?
Monomorfe extrasystolen zien er op het ECG steeds hetzelfde uit, wat betekent dat ze uit één specifieke locatie in het hart komen. Ze hebben consequent dezelfde vorm, duur en polariteit. Multiforme extrasystolen daarentegen vertonen verschillende vormen op het ECG, wat aangeeft dat ze uit verschillende delen van het hart afkomstig zijn. Multiforme extrasystolen wijzen vaker op uitgebreidere hartproblematiek en verdienen daarom extra aandacht. Ze kunnen duiden op meer diffuse hartschade of meerdere ectopische foci. Bij ST-T afwijkingen op het ECG in combinatie met multiforme extrasystolen is grondiger cardiologisch onderzoek nodig, omdat dit kan wijzen op ischemische hartziekte.
Wat zijn fusion beats en echo beats bij extrasystolen?
Fusion beats of fusieslagen ontstaan wanneer twee elektrische impulsen – één van het normale geleidingssysteem en één van een ectopische focus – tegelijkertijd de hartkamers activeren. Op het ECG ziet dit eruit als een mix van een normale hartslag en een extrasystole. Echo beats daarentegen zijn het resultaat van retrograde geleiding, waarbij een elektrische impuls ’terugkaatst’ en opnieuw door het hart reist via een abnormale route. Deze fenomenen geven belangrijke informatie over alternatieve geleidingswegen in het hart en kunnen helpen bij het lokaliseren van het onderliggende probleem. Beide verschijnselen worden vaak besproken in de H&W Podcast voor huisartsen als subtiele maar belangrijke cardiologische verschijnselen.
Hoe worden extrasystolen onderscheiden van andere hartritmestoornissen?
Extrasystolen worden op een ECG onderscheiden door hun kenmerkende patroon: een te vroege hartslag gevolgd door een pauze. In tegenstelling tot atriumfibrilleren, waarbij het ritme volledig chaotisch is, blijft bij extrasystolen het basisritme intact met slechts incidentele extra slagen. Anders dan bij tachycardieën is er geen aanhoudend verhoogde hartfrequentie. Het atriale complex bij boezem-extrasystolen verschilt duidelijk van een normaal P-golfje. Bij ventriculaire extrasystolen ontbreekt een normaal P-golfje volledig en ziet het QRS-complex er breed en afwijkend uit. Belangrijk diagnostisch kenmerk is dat extrasystolen vaak verdwijnen tijdens inspanning, terwijl andere hartritmestoornissen dan juist kunnen toenemen.
Wanneer zijn medicijnen nodig voor extrasystolen?
Medicijnen worden alleen voorgeschreven wanneer extrasystolen ernstige symptomen veroorzaken of wanneer ze zeer frequent voorkomen (meer dan 15-20% van alle hartslagen). Behandeling is ook aangewezen wanneer extrasystolen gepaard gaan met hart- en vaatziekten of wanneer ze leiden tot een verminderde pompfunctie van het hart. Bètablokkers zijn de meest gebruikte medicijnen, die de gevoeligheid van het hart voor stresshormonen verminderen. Bij ernstigere gevallen kunnen anti-aritmische middelen nodig zijn. Vaak bespreekt de cardioloog behandelopties in relatie tot de algemene hartgezondheid en de impact op levenskwaliteit, vooral wanneer symptomen als pijn tussen de schouderbladen of ernstige hartkloppingen optreden.
Kan een gezonde leefstijl helpen bij het verminderen van extrasystolen?
Absoluut! Een gezonde leefstijl kan een groot verschil maken bij het verminderen van extrasystolen. Verminder of elimineer stimulerende middelen zoals cafeïne, alcohol en nicotine. Regelmatige lichaamsbeweging helpt het hart te versterken, maar bouw dit geleidelijk op. Stressmanagementtechnieken zoals yoga, meditatie of diepe ademhaling kunnen ook effectief zijn. Zorg voor voldoende slaap en een gebalanceerd dieet rijk aan kalium en magnesium. Deze leefstijlaanpassingen verminderen niet alleen extrasystolen maar verkleinen ook het risico op andere hart- en vaatziekten. Raadpleeg altijd een arts voordat je significante leefstijlveranderingen doorvoert, vooral als je al bekende hartproblemen hebt.
Soorten extrasystolen op het ECG en klinische betekenis
Een extrasystole ECG toont specifieke patronen die helpen bij het bepalen van de oorsprong van de extra hartslag. Extrasystolen kunnen ontstaan vanuit verschillende delen van het hart, elk met hun eigen kenmerkende patroon op het elektrocardiogram. Het herkennen van deze patronen helpt artsen bij het bepalen of behandeling nodig is.
Ventriculaire en atriale extrasystolen: wat is het verschil?
Extrasystolen worden ingedeeld naar hun oorsprong in het hart. Ventriculaire extrasystoles ontstaan in de hartkamers en zijn op het ECG herkenbaar aan een breed QRS-complex zonder voorafgaand P-golfje. Ze worden vaak gevolgd door een volledige compensatoire pauze. Dit betekent dat de afstand tussen de normale hartslag vóór en ná de extrasystole precies twee keer zo lang is als tussen twee normale hartslagen.
Bij extrasystolen die ontstaan in de boezems (atria) zien we een afwijkend atriaal complex met een vroege P-top, gevolgd door een meestal normaal QRS-complex. Deze worden vaak gevolgd door een non-compensatoire pauze, waarbij de totale cyclus korter is dan twee normale hartslagen.
Oorzaken en uitlokkende factoren van extrasystolen
Extrasystolen ontstaan doordat een ectopisch focus – een plek in het hart buiten het normale geleidingssysteem – spontaan elektrische prikkels afgeeft. Deze kunnen worden uitgelokt door verschillende factoren:
- Stimulerende middelen zoals cafeïne
- Gebruik van koffie en energiedrank
- Alcohol
- Stress en vermoeidheid
- Elektrolytenstoornissen (zoals kaliumtekort)
- Medicatie
- Zuurstoftekort van het hart door vernauwde kroonslagaders
Verschillende verschijningsvormen op het ECG
Op een ECG kunnen we verschillende vormen van extrasystolen onderscheiden. Monomorfe extrasystolen hebben steeds dezelfde vorm en komen uit dezelfde plek in het hart. Dit wijst meestal op een enkele ectopische focus. Multiforme extrasystolen hebben verschillende vormen en ontstaan op meerdere plekken in het hart, wat kan duiden op uitgebreidere hartproblematiek.
Soms zien we bijzondere fenomenen zoals fusion beats (fusieslagen), waarbij de normale prikkel en de extrasystole samenkomen en een gemengde vorm op het ECG geven. Echo beats zijn een ander interessant verschijnsel waarbij een elektrische prikkel via een abnormale route terugkeert en een nieuwe hartslag veroorzaakt.
Wanneer zijn extrasystolen reden tot zorg?
Hoewel extrasystolen vaak onschuldig zijn, kunnen ze in bepaalde situaties wijzen op onderliggende hartproblemen. Redenen voor nader onderzoek zijn:
- Zeer frequente extrasystolen (meer dan 20% van alle hartslagen)
- Extrasystolen die samengaan met pijn op de borst of pijn tussen de schouderbladen
- Het ontstaan van extrasystolen tijdens inspanning (in plaats van in rust)
- De aanwezigheid van ST-T afwijkingen op het ECG naast de extrasystolen
- Een toegenomen frequentie bij bekende hartpatiënten
De AV knoop (atrioventriculaire knoop) speelt een belangrijke rol bij extrasystolen. Bij sommige extrasystolen kan er retrograde geleiding optreden, waarbij de elektrische prikkel in tegengestelde richting door de AV-knoop teruggaat naar de boezems.
Diagnose en monitoring van extrasystoles
In het tijdschrift Huisarts & Wetenschap worden extrasystolen regelmatig besproken als veelvoorkomend cardiologisch verschijnsel in de huisartspraktijk. Ook in de H&W Podcast komen deze hartritmestoornissen aan bod, aangezien veel patiënten hiermee bij de huisarts komen.
Voor definitieve diagnose en risico-inschatting kunnen, naast het standaard ECG, aanvullende onderzoeken worden ingezet zoals:
- 24-uurs Holter monitoring (langdurige ECG-registratie)
- Inspannings-ECG (fietstest)
- Echocardiografie om structurele hartafwijkingen uit te sluiten
- Bloedonderzoek om elektrolytstoornissen of schildklierproblemen op te sporen
Extrasystolen komen vaker voor bij warm weer, wat te maken kan hebben met veranderingen in de elektrolytenbalans door zweten of uitdroging. Het herkennen van deze patronen op een extrasystole ECG is essentieel voor juiste diagnose en behandeling.
Reacties